L.Moriarty "Wielkie kłamstewka", czyli prawda bywa banalna, ale czy komuś to przeszkadza?

Gdybym onegdaj nadała swojemu blogowi nazwę „Wszystko o książkach”, „Książki moje życie” lub też jakoś podobnie, sugerując tym samym, że na czym jak na czym, ale na książkach to ja się znam, być może miałabym problem z Liane Moriarty i jej „Wielkimi kłamstewkami”.

Bo, przeczytawszy tę książkę niemal jednym tchem i do tego, o zgrozo!, odczuwając przyjemność w czasie lektury, pewnie – zamiast pisać tego posta – głowiłabym się teraz nad tym jak tu by o niej napisać, by nie wyjść na czytelniczego laika, zachwycającego się byle czym. Szukałabym więc być może gorączkowo w pamięci innych, dużo bardziej poważnych dzieł o tej tematyce (w każdym razie bez niepoważnej naklejki na okładce, głoszącej, że „Kobiety to czytają!” - phi!), z którymi mogłabym zestawić ten (phi po dwakroć!) australijski bestseller, do tego świeżo zekranizowany i zaprezentowany serialowej widowni (phi, phi, phi!).

Próbowałabym też pewnie jakoś zakamuflować fakt, że przeczytałam tę książkę dopiero teraz, gdy o jej istnieniu dowiedzieli się niemal wszyscy (podobno emitowany w HBO serial cieszył się sporą oglądalnością). I na nic zdałoby się zgodne z prawdą napomknięcie o tym, że usłyszałam o niej dzięki radiowej rozmowie z jej polską tłumaczką, panią Magdaleną Moltzan-Małkowską.

Na szczęście, powołując się na swoją nieperfekcyjność, mogę zdjąć sobie wszystkie te problemy z głowy. (Przy okazji mogłam też stworzyć powyższy wstęp, dzięki któremu nikt nie będzie wiedział, czy o tych wszystkich snobistycznych lękach to ja na poważnie, czy też nie).

Przyznaję się więc w tym miejscu szczerze: nie mam pojęcia czy faktycznie już ktoś kiedyś napisał książkę od końca i czy zrobił to lepiej niż Moriarty (chociaż coś tam po głowie się kołacze). Wiem natomiast, że już w pierwszym rozdziale „Wielkich kłamstwek” ich autorka uszczęśliwiła czytelników informacją o tym, że podczas wieczorku integracyjnego dla rodziców w szkole podstawowej Pirriwee Public („gdzie mieszkamy i uczymy się nad oceanem” i gdzie „nie ma miejsca na dokuczanie”) zginął jeden z rodziców. W kolejnym rozdziale cofnęła zaś jak gdyby nigdy nic akcję o pół roku, by od tej pory już chronologicznie (choć z różnych perspektyw) prowadzić czytających przez codzienność grupy osób przypadkowo połączonych faktem posiadania dzieci w tym samym wieku, uczęszczających do tej samej placówki oświatowej.

Niewątpliwie rzeczywistość australijska różni się nieco od polskiej (i nie mam na myśl wyłącznie braku oceanu), ale na szczęście nie tak bardzo, by czytać tę historię tylko jako abstrakcyjną opowieść o tym, co mogło przydarzyć się wyłącznie innym. Także bowiem i w Polsce zdarzają się: samotne macierzyństwo, przemoc domowa, rodziny patchworkowe, problemy z dorastającymi dziećmi, problemy z małymi dziećmi, zdradzający małżonkowie, nadopiekuńczy rodzice, rodzice próbujący pogodzić robienie biznesowej kariery z wychowaniem dzieci, szkolne intrygi, rodzicielskie koterie.

Także i polskie kobiety (bo to książka napisana zdecydowanie z kobiecej perspektywy) na co dzień muszą radzić sobie z tym, że:

- dokonywane przez nich wybory zawsze będą stawiać je w gorszej sytuacji, niż gdyby były identycznie postępującymi mężczyznami („Nikt nie mówi, że Geoff pracował od rana do nocy. Nie pyta, czy Geoff wiedział, co dzieje się z Amabellą. Rozumiem, że to Renata miała lepiej płatną, bardziej stresującą posadę, ale jakoś nikt nie miał pretensji do Geoffa, że robi karierę, nikt nie powiedział: „Och, tak rzadko widujemy w szkole, Geoffa, prawda?” Gdzie tam! Ojciec, który odbiera dziecko, zasługuje w oczach niepracujących matek na piedestał.”);

- starzeją się i choćby ciągle czuły się jak młode dziewczęta, to zewnętrzna rzeczywistość jest całkiem inna („Dzień w dzień myślę sobie: A coś ty dzisiaj taka zmięta? I dopiero ostatnio przyszło mi do głowy, że może po prostu ja już tak wyglądam.”);

- ich dziecko jako jedyne nie zostało zaproszone na klasowe urodziny („Jeżeli stworzy idealną facebookową rzeczywistość, być może sama w nią uwierzy.

Mogłaby nawet zamieścić wpis w rodzaju: „Wkurzona!!! Ziggy jako jedyny w klasie nie został zaproszony na urodziny koleżanki!! Wrrr” A wszyscy zaczną ją pocieszać: „No co ty???”, „Oooooo, biedny Ziggy!”

Sprowadzi swoje lęki do zmian statusu, które znikną na tablicy wśród innych doniesień.”);

- ich życie wymknęło im się spod kontroli, a one same nie umieją lub tak naprawdę nie chcą tego zmienić („za każdym razem, gdy nie odchodziła, dawała mu ciche przyzwolenie na to, aby zrobił to ponownie. Była tego świadoma. Wykształcona kobieta z wachlarzem możliwości oraz miejsc, w które mogłaby pojechać, z gronem przyjaciół i znajomych, którzy zapewniliby jej wsparcie, z prawnikami, którzy dochodziliby jej praw. Mogła wrócić do pracy i się utrzymać. (…) Z chwilą gdy przestała pracować, jej stosunek do pieniędzy uległ zmianie. Korzystała z nich tak, jak korzysta się z cudzej łazienki: grzecznie i z wyczuciem. Podejrzewała, że w oczach prawa i społeczeństwa uchodzi za pożyteczną, prowadząc dom i wychowując chłopców, ale nigdy nie wydawała pieniędzy Perry’ego tak jak niegdyś swoich.”).

„Wielkie kłamstewka” dotykają wielu poważnych tematów, czyniąc to bardzo prawdziwie (mimo nieco egzotycznej dla nas scenografii). Moriarty potrafi przy tym dodatkowo zaintrygować czytelnika, prowadząc historię tak, by odczuwał on napięcie a niekiedy nawet lęk przed tym, że to „jego” ulubiony bohater okaże się tym uśmierconym w pierwszym rozdziale nieszczęśnikiem.

To także opowieść o tym, że nie warto dać się uwieść pozorom, bo zazwyczaj nic nie jest takie na jakie wygląda. Jest to jednak prawda tak banalna, że gdyby była jedynym powodem napisania tej powieści, pewnie nie byłaby ona warta nawet wzmianki na najmarniejszym blogu, by nie wspomnieć o chęci przeniesienia jej na ekran z obsadą pełną wielkich gwiazd światowego kina.

Moriarty chętnie przypomina jednak właśnie o banałach. Z których jednak, gdy dobrze się nad tym zastanowić, składa się życie. Banalny wątek siły grupy i tego, że przez życie łatwiej idzie się z kimś niż samemu, autorka potrafi przerobić na szereg różnych sposobów, pokazując między innymi, że grupa potrafi niszczyć, ale może też dać olbrzymie wsparcie. O ile zechcemy po nie sięgnąć.

Jedyne co mam tej książce do zarzucenia, to zakończenie. Nieco za „hollywoodzkie”, za bardzo przypominające puzzle, w których wszystkie kawałki muszą idealnie do siebie pasować. Sądzę, że gdyby Moriarty nie przejmowała się tak bardzo samopoczuciem swoich czytelników, wyszłoby to jej książce wyłącznie na dobre.

I bez tego jednak jest zupełnie nieźle.

Liane Moriarty „Wielkie kłamstewka”, przełożyła Magdalena Moltzan-Małkowska. Prószyński i S-ka, Warszawa 2015. 

Ps. Nie mogę oprzeć się wrażeniu, że już kiedyś napisałam podobnie zaczynającego się posta. Najwyraźniej nie mam pamięci nie tylko do cudzych, ale i własnych dzieł. Jeśli to prawda, uprzejmie przepraszam, ale chwilowo nie mam siły wymyślić niczego innego. Pisałam już, że prawda jest banalna?