E.Plantel "Oto jest dyktatura", czyli wszystko już było, ale wcale nie jest od tego lepiej

Ta książka powstała pod koniec lat siedemdziesiątych w Hiszpanii; została wydana w ramach serii "Książki jutra", składającej się z czterech tytułów (wszystkie wydało już w Polsce nieocenione wydawnictwo Tako).

Na Półwyspie Iberyjskim ukazała się ponownie w roku 2015, z nowymi ilustracjami. 

Sięgnęłam po nią kilka dni temu. Okazało się, że pewne rzeczy, stwierdzenia są uniwersalne. Nie znają języka, ani nazwisk poszczególnych polityków.

Różnimy się. Każdy z nas widzi to samo inaczej.

Każdy z nas może inaczej opisywać to samo. Dla jednego czarne będzie białe, dla drugiego białe będzie czarne.

Białe jednak zawsze będzie po prostu białym, a czarne czarnym, niezależnie od tego co kto będzie na ich temat twierdził.

„Dyktatura jest jak dyktando.

Jakiś pan mówi, co należy robić, i wszyscy to robią.

Bo tak.”

 „We wszystkich dyktaturach myślenie jest zakazane.

Można myśleć tylko tak, jak dyktator chce, żeby myślano.

Ci, którzy mają inne poglądy, są źle widziani i źle się ich traktuje.

Jeszcze gorzej mają ci, którzy nie tylko inaczej myślą, ale jeszcze głośno o tym MÓWIĄ.”

„Tak więc dyktator jest najdzielniejszy.

I najmądrzejszy, najlepszy i najwyższy…

Dyktator nie ma przyjaciół. On nie lubi ludzi (przecież jest najmądrzejszy, najwyższy i najprzystojniejszy).”

„Czasami bywa hojny dla swoich zwolenników i obdarowuje ich rzeczami, które wcale do niego nie należą: rozdaje im ziemie będące własnością innych, przyznaje nagrody; daje im to, co tak naprawdę jest dobrem wspólnym.”

„Dyktator jest bowiem prawem (gdyż tylko on stanowi prawo).

I jest też sprawiedliwością (tylko jego przyjaciele mogą być sędziami).”

To co dzieje się dzisiaj w Polsce, dotyka mnie bezpośrednio.

Słyszę: „sądownictwo niezależnie jeszcze od innych kwestii cierpi na dwie poważne choroby: pierwsza z nich to upadek zasad moralnych, moralności zawodowej, moralności ogólnej. Przykładów tutaj nie trzeba, jak sądzę, przytaczać, jest ich mnóstwo”.

Myślę: jak łatwo jest zdeprecjonować moją pracę. Wszystkie godziny, które wyrywam własnym dzieciom, o mężu nie wspominając. Lata spędzone w stanie przewlekłego stresu. Obrazy, których nie da się odzobaczyć. Tragedie, o których nie da się zapomnieć. Decyzje, które trzeba było podjąć, choć można było wybierać tylko między mniejszym a gorszym złem.

Jak łatwo uznać, że wszystko co robiłam dotychczas, jest nic niewarte. Bo jestem w jednym worku z tymi, którzy są zwykłymi idiotami (a statystyka jest nieubłagana: idioci są wszędzie, w każdej grupie zawodowej. Wśród lekarzy, sprzedawców, księży, fryzjerów, polityków i sędziów), przy czym to oni, a nie ja są punktem odniesienia i oceny.

„Wszyscy pracują, produkują, ale także myślą.

No, a jak myślą, to z wielu rzeczy zaczynają zdawać sobie sprawę.

Zdają sobie sprawę, że dyktator wcale nie jest taki dzielny.

Ani taki mądry… Ani sprawiedliwy…”

„Nie liczę na jakieś masowe protesty – stwierdził wczoraj rzecznik prasowy Sądu Najwyższego, sędzia Michał Laskowski w rozmowie z jednym z dziennikarzy, pytany o spodziewaną reakcję społeczną w związku z ogłoszonym projektem ustawy o Sądzie Najwyższym. - Większość społeczeństwa wydaje się obojętna albo nierozumiejąca, albo przyzwalająca, widząca potrzebę radykalnych zmian.”

Niestety, jestem równie racjonalna jak pan rzecznik. W pełni podzielam jego pogląd. Co więcej, wydaje się, że znam przyczyny takiego stanu rzeczy (nie wiem jak pan rzecznik, choć mam wrażenie, że nasza perspektywa może znacznie się różnić).

Chciałabym wierzyć, że większość zacznie myśleć, rozumieć i zdawać sobie sprawę. Teraz, zaraz.

Ale to tak nie działa.

Dlaczego nie?

Bo nie da się w pięć minut nadrobić wielu lat zaniedbań. Przekonania, że my wiemy jak jest dobrze i nie musimy się nikomu z tego tłumaczyć. Braku szacunku do drugiego człowieka i zwykłej kultury.

Społeczeństwo nie rozumie dlaczego tak ważne dla niego jest istnienie kogoś/czegoś, do kogo będzie można się odwołać i kto/co w sposób niezależny od nikogo i niezawisły (to kolejne niezrozumiałe, a do tego budzące ostatnio irytację, słowo) rozstrzygnie spór. Nie rozumie, gdyż nikt tego dotychczas w wystarczająco jasny sposób nie tłumaczył. A i dziś, gdy stoimy w obliczu realnego zagrożenia zrujnowania zapisanego w naszej konstytucji porządku prawnego, ci, którzy zabierają głos podobno także i w moim imieniu czynią to tak, że mam ochotę schować się pod tapczan i nigdy spod niego nie wyjść.

Większość ludzi nigdy nie miała do czynienia z sądami. Bazują więc na tym, co mówią inni. A mówią różnie.

Ci, którzy mieli z nimi do czynienia i którzy wygrali swoje sprawy, zazwyczaj uważają, że tak musiało być, bo mieli rację, więc nie ma o czym mówić.

Ci, którzy przegrali, często tak bardzo zapiekli się w swoim poczuciu krzywdy, że nie sposób z nimi dyskutować. Niektórzy z nich mogliby mieć przy tym wiele do powiedzenia i warto byłoby ich posłuchać.

Ci, którzy mają styczność z jednymi i drugimi, z reguły nie umieją z nimi rozmawiać. Bo nikt ich tego nie nauczył. Bo nie rozumieją, że to ważne. Bo wydaje im się, że ich punkt widzenia, ich perspektywa jest jedyną właściwą. Bo tak.

Płacimy dziś rachunki za nieumiejętność słuchania. Za pychę i egoizm. Za oderwanie od rzeczywistości.

Ich wysokość będzie jednak niewspółmierna do zaniedbań. Jestem tego więcej niż pewna.

W planowanych zmianach nie chodzi bowiem o to, żeby było lepiej.

Wiem gdzie leżą źródła problemów, może nie wszystkich, ale sporej ich części. Bo problemy są, niektóre bardziej, inne mniej poważne i jest ich wiele. Z pewnością można je rozwiązać. Może nie dziś i nie jutro, ale niewykluczone, że za rok mogłoby się udać

Jednak nikt mnie ani innych, którzy mieliby w tej sprawie coś merytorycznego do powiedzenia, o zdanie nie pyta. A nie jestem głupia i doskonale wiem, że to, co próbuje się dziś przedstawić jako panaceum na wszystko, w niczym nie pomoże. W każdym razie nie mi i nie Wam. Bo im, owszem, przyda się.

Czterdzieści lat temu autor książki "Oto jest dyktatura" napisał: „najgorsze jest to, że dyktatury niemal zawsze trwają wiele, wiele lat.”

Historia pokazuje, że to prawda. Ale tak bardzo żal, że nie umiemy uczyć się na cudzych błędach.

Equipo Plantel „Oto jest dyktatura”, ilustracje Mikel Casal. Przekład Tomasz Pindel. Wydawnictwo Tako, Toruń 2016.