R.Monforte "Rosyjska namiętność" i T.Révay "Biała wilczyca", czyli w drodze na listy bestsellerów

Gdybym chciała zostać bohaterką bestsellerowej powieści dla kobiet, musiałabym:

a)  być piękna i młoda, przynajmniej na początku historii (powiedzmy, że, patrząc retrospektywnie, dałoby się załatwić);

b)  łamać męskie serca na prawo i lewo (zdarzyło się, nie raz, że tak nieskromnie wyznam);

c)    mieć silny charakter (ho, ho! co jak co, ale ten warunek spełniam z naddatkiem);

d)    żyć w przełomowych czasach (zdaje się, niestety, że się udało).

W związku z przejściem wstępnej selekcji, niniejszym zaczynam (przydałoby się zarobić trochę kasy) od szkicu, gdyż będąc znakomitą główną bohaterką, postanowiłam napisać bestsellerową, adresowaną do kobiet, autobiografię.

Opiszę w niej najpierw swoje bajeczne dzieciństwo, dyskretnie akcentując odebrane staranne i wszechstronne wykształcenie, następnie wstawię pierwszy wątek dramatyczny (jeszcze się nie zdecydowałam czy będzie to gwałtowny zwrot akcji jak śmierć ukochanego dziadka i choroba babci-staruszki, zmuszająca mnie do porzucenia dotychczasowego wygodnego życia i skupienia się na zmianie pieluch i opatrywaniu odleżyn (główna bohaterka bestsellerowej powieści dla kobiet w niczym nie prezentuje się lepiej niż w skromnym białym fartuszku, ze znakiem czerwonego krzyża na piersi!), czy może wzmianka o szeregu drobniejszych niepowodzeń typu oblany egzamin wstępny na studia i wykrycie przez jednego narzeczonego, że jednocześnie spotykam się z drugim, co doprowadzi do braku jakiegokolwiek narzeczonego). Potem przyjdzie czas na długi (bo bestsellerowa powieść dla kobiet musi liczyć sobie najmarniej 450 stron!) opis życiowej stabilizacji u boku, lub nie u boku, jeszcze się nie zdecydowałam, Ukochanego. Ukochany jest w tym przypadku figurą kluczową, bez Ukochanego nie ma bestsellerowej powieści dla kobiet. Ukochany może tkwić u boku, wierny jak pies, ewentualnie może ranić na wskroś. Ważne jest jednak, by był. Następnie przyjdzie czas na podkręcenie dramatyzmu. Najlepsza byłaby wojna, ta sprawdza się znakomicie, jednak zdecydowawszy się na powieść autobiograficzną i nie chcąc wywoływać wilka z lasu, aczkolwiek las tuż za progiem, poprzestanę może, sama nie wiem jeszcze na czym. Ważne, by opisać główną bohaterkę na tle dramatycznych wydarzeń, którym – a jakże! – będzie mogła bohatersko stawić czoła. Nie złamie jej nikt i nic, zawsze wierna sobie i Ideałom (kto wie, może jakaś dotacja z któregoś z Narodowych Centrów wpadnie, oni lubią bohaterów-zawsze-niezłomnych), aż do śmierci. Śmierci nie należy jednakże opisywać, to zarzyna znoszącą złote jajka kurę.

Ważnym elementem szkicu jest też tytuł i okładka. Tytuł musi chwytać za serce, niedwuznacznie sugerując czego można się spodziewać. Nieważne czy ma sens, czy nie, ważne by chwytał. Coś w stylu „Polska namiętność” albo „Wielki biały romans” (słowa klucz, z myślą o Centrach Narodowych i ich dotacjach, ach, jaka jestem sprytna!). Do tego mgliste zdjęcie młodej kobiety, wpatrującej się rozmarzonym spojrzeniem prosto w obiektyw. Najlepszy byłby słowiański typ urody, najważniejsze jednak, by była młoda, piękna i mglista.

Och, co to będzie za bestseller!

W ostatnim czasie przeczytałam dwie, napisane z myślą o czytelnikach płci żeńskiej, książki: „Rosyjską namiętność” Reyes Monforte i „Białą wilczycę” Theresy Révay.

Po pierwszą sięgnęłam dlatego, że lubię muzykę Prokofiewa i wydawało mi się, że powieść opowiadająca historię jego pierwszej żony, Liny, dramatyczną skądinąd i bez koloryzowania, pozwoli mi spojrzeć na twórczość tego kompozytora z całkiem innej perspektywy.

Po drugą, gdyż koleżanka z pracy od dawna opowiadała jak bardzo znakomita jest to lektura ("koniecznie musisz to przeczytać, kooooniecznie!").

„Rosyjską namiętność” przeczytałam do końca, bo była ostatnią nieprzeczytaną książką, jaką wzięłam na urlop i naprawdę nie miałam co czytać. W międzyczasie zasnęłam czterdzieści razy; czterysta razy parsknęłam, zirytowana, by wreszcie, zmęczona parskaniem, chichotać tylko nerwowo raz po raz, budząc żywe zainteresowanie współplażowiczów.

„Siergiej odłączył się od żony, po to by – jak twierdził – przywitać się z paroma znajomymi. Ale przedtem popatrzył na Linę w szczególny sposób, jak rzadko kiedy zdarzało mu się wcześniej. Nie wiedziała, czy ma zacząć płakać, czy wybuchnąć głośnym śmiechem. Nie miała pojęcia, co mogło przemknąć mężowi przez głowę, że skierował na nią takie spojrzenie. Nie umiała rozstrzygnąć, czy chciał ją prosić o przebaczenie, czy wszystkiego żałował, czy podziwiał ją za odwagę stawiania czoła rzeczywistości – czego sam nie umiał – czy też kierował ku niej całą swoją nienawiść, a spojrzenie było formą pożegnania.”

No ależ doprawdy. Rozdarcie i niepokój. Bojaźń i drżenie niemalże (mimo wszystko uważam jednak, że Kierkegaardowi lepiej poszło z opracowaniem tego tematu).

Lina Prokofiew
źródło zdjęcia

Lina Prokofiew była prawdopodobnie niezwykłą kobietą, której życie obfitowało w dramatyczne zdarzenia. Na kartach „Rosyjskiej namiętności” jest jednak płaska, tak samo jak konstrukcja każdego zdania w tej książce. Nie wiem co czytał Remigiusz Mróz, zanim napisał swoje płaskie książki, jest jednak wysoce prawdopodobne, że omawiany bestseller pani Monforte znalazł się na jego długiej liście. To, że Rosja w czasach Stalina nie była najlepszym do życia krajem, wie mniej więcej każdy średnio wykształcony człowiek. Ta lektura niewątpliwie jednak jego wiedzy na ten temat nie ubogaci. Mimo szerokiego historycznego tła – samograja, całość jest nudna i jednowymiarowa. Stalin i jego ludzie są źli, Lina Prokofiew – dobra. I piękna, nie zapominajmy, że piękna. Kropka.

Po drodze pojawia się też (tak jak w prawdziwym życiu Prokofiewów) szereg innych, znanych z kart historii postaci: Coco Chanel, Ernest Hemingway, Pablo Picasso. Ja rozumiem, trudno jest napisać dobrą książkę jednocześnie o wszystkich, jednak, jak się wydaje, da radę przy odrobinie wysiłku wykroczyć nieco poza notki z Wikipedii?

Dla odmiany „Biała wilczyca” jest historią wyimaginowanej arystokratki, „białej” Rosjanki (że „białej”, zostaje kilkakrotnie podkreślone w tekście, nie mam pojęcia po co), Kseni Ossoliny. Opowieść o jej – a jakże! – dramatycznym życiu zaczyna się w październiku 1917 roku, w Petersburgu, a kończy w roku 1945, gdzieś w Europie (Ksenia jest w tym czasie we Francji, jej ukochany, pardon, Ukochany, pod Berlinem). Po drodze trup ściele się gęsto, głód zagląda naszej bohaterce w oczy nie raz, jednak ona dzielnie stawia czoła wszelkim przeciwnościom losu (czy ktoś choćby przez chwilę w to wątpił?).

Na okładce wydawca zachęca nas opowieścią o „wielowątkowej historii miłosnej”, rozgrywającej się „na szerokim tle zdarzeń I połowy XX wieku.” Dodaje, że „czytelnik znajdzie tu grozę rosyjskiej rewolucji i luksus paryskiego „wielkiego świata”, szaloną dekadencję Berlina i narastający koszmar hitleryzmu, piekło wojny i nadzieję na lepszą przyszłość.” Być może. Niewątpliwie tak. O ile czytelnik nie oczekuje od książek tego rodzaju niczego więcej niż podania w przyjemny sposób (styl jest w tym przypadku nieco lepszy od tego prezentowanego przez panią Monforte) tych samych wiadomości, które przyswoił już w szkole podstawowej, będzie niewątpliwie zadowolony.

Nie czytałam „Doktora Żywago” ani „Anny Kareniny”. Bardzo się tego zresztą wstydzę i obiecuję poprawę. Być może dlatego łudzę się, że o tym samym można napisać lepiej. Mocniej. Prawdziwiej. W końcu chyba nie bez powodu te książki są nadal czytane, podczas gdy, jak mniemam, pamięć o paniach Monforte i Révay długo nie przetrwa.

Póki co jednak, czując się zachęcona (pisać w końcu każdy może, ja, jak mniemam, trochę lepiej niż trochę gorzej), ruszam cyzelować mój własny autobestseller. Wypatrujcie w księgarniach, już wkrótce!

Reyes Monforte „Rosyjska namiętność”, przełożył Zbigniew Zawadzki. Wydawnictwo WAM, Kraków 2017.

Theresa Révay „Biała wilczyca”, przełożyła Magdalena Kamińska-Maurugeon. Świat Książki, Warszawa 2011.

W. Chmielarz "Wampir" i "Zombie", czyli coś dla entuzjastów szambonurkowania

Nie chce mi się. Pisać postów na bloga również. Pogrążyłam się w marazmie i zadumie nad okropnością świata.

Bliskie kontakty z polską służbą zdrowia, stale zacieśniane, w połączeniu z bezpośrednim zanurzeniem w sam środek bagna oficjalnie zwanego reformami oświaty i wymiaru sprawiedliwości sprawiają, że niespecjalnie wiem, co powinnam tu pisać.

Z jednej strony włącza mi się tryb „naprawmy ten świat, albo choćby skonstruujmy jakąś bombę, która wysadzi to wszystko w p…!” (w powietrze, rzecz jasna). Jego zastosowanie skutkuje jednak nieuchronnością tworzenia postów katastroficznych, jojcząco-złowróżbnych.

Bez jaj, kto by to czytał. Ja sama niechętnie, toteż i innym nie życzę.

Z drugiej, galopująca skleroza (lata lecą) i resztki dawnej świetności, kiedy to byłam porządna i zorganizowana, przypominają, że fajnie jest napisać cokolwiek o książkach, które się przeczytało. Choćby po to, by za pół roku pamiętać o czym były. I że się je już czytało (ostatnio zorientowałam się dopiero w połowie lektury, że czytałam już tę książkę. Jakieś dwa lata wcześniej).

Zestrojenie tych dwóch głosów odzywających się w mojej głowie nie jest proste.

Na szczęście jest Chmielarz. Wojciech Chmielarz.

W tym roku, z racji przedwczesnego urlopu (swoją drogą, nigdy nie przypuszczałam, że tyle radości sprawi mi i całej rodzinie pokazanie szkole wała i zabranie dzieci na wakacje w połowie czerwca. Jednego ze świadectw do tej pory nie odebraliśmy. I dobrze mu tak!), jestem już tak po pakowaniu, jak i rozpakowaniu wakacyjnej torby książek. Dziwnym trafem, była ona pełna książek Chmielarza.

Małżonek nadrabiał serię o Mortce, ja postanowiłam przeczytać, jak na razie dwuczęściową, serię gliwicką.

To nie był dobry pomysł.

Co do zasady zdania na temat jakości twórczości tego autora nie zmieniam. Facet umie pisać, do tego dobrze. O ile jednak cykl książek, których głównym bohaterem był policjant Jakub Mortka był po prostu serią niezłych kryminałów, o tyle dwie dotychczas wydane książki o Dawidzie Wolskim, absolwencie prawa z licencją detektywistyczną, są znakomicie zaprojektowaną i zbudowaną przy użyciu najlepszych materiałów autostradą do piekła, niczym innym.

Spośród kilku znanych mi osób, które jak dotąd zmierzyły się tak z „Wampirem” (część pierwsza cyklu), jak i z „Zombie” (część druga), żadna nie zamierza sięgnąć po część trzecią, o ile ta kiedykolwiek powstanie.

„Wampir” był straszny, ale do zniesienia, zwłaszcza biorąc pod uwagę solidność wykonania. Ginie dwudziestolatek, według policji i prokuratury śmiercią samobójczą. Jego matka, samotnie go wychowująca od czasu gdy skończył dziewięć lat, nie wierząc w taką wersję zdarzeń, zwraca się o pomoc do adwokata, dla którego pracuje Dawid Wolski. W tle pojawiają się dwa zaginięcia młodych osób i mnóstwo syfu. Im dalej w sprawę, tym syf większy. Sam Wolski specjalnie sympatyczny nie jest, ale otacza go jeszcze jakaś tajemnica, nimb fatalny. Historia układa się w miarę składnie, choć obrzydliwie, ale całość kończy się na tyle niedopowiedzianie, że żal nie sięgnąć po część drugą.

Błąd. Olbrzymi błąd.

Znam osobiście człowieka, który całkiem dobrowolnie i z pełną świadomością tego, co czyni, wybrał zawód patomorfologa i wykonuje go od szeregu lat z pełnym zaangażowaniem, traktując towarzyszące mu okoliczności („kroisz, rzygasz, kroisz, …”) mniej więcej tak jak sprzedawczyni w sklepie spożywczym spowodowane pracą problemy z kręgosłupem i żylakami.

Nie znam jednak żadnego patomorfologa, który po godzinach pracy oddawałby się innej pasji w postaci nurkowania w szambie. Tymczasem tylko taka osoba może, w mojej ocenie, poradzić sobie z lekturą „Zombie”.

Ja wiem, że ten świat jest zły. Ba, wiem również, że większość mechanizmów, w tym także rządzących prawniczym światem, wygląda właśnie tak, jak opisał je Chmielarz (skąd on to wszystko wie? – zapytała moja koleżanka, a ja nie umiałam udzielić jej odpowiedzi). Ale, jak rany, dlaczego mam o tym również czytać po godzinach? Zwłaszcza gdy chodzi o książkę, w której nie pojawia się w zasadzie żaden dobry bohater?

„Zombie” oblepia. Zatyka usta i nos. Niestety, oczy omija.

Nie lubię książek, w których ofiarami są dzieci. Nie lubię gdy zło triumfuje. Nie lubię „Zombie”.

Chmielarz odpowiada w drugiej części gliwickiego cyklu na większość wcześniej zasygnalizowanych, dotyczących Wolskiego, pytań. Postać, która nie jest sympatyczna a przestaje być intrygująca, interesuje znacznie mniej. Mnie nie interesuje już w ogóle. Wolę czytać o kimś z rysem szlachetności, jak Mortka, wcale niejednoznaczny, ale jednak dający jakąś nadzieję, że lepsza część ludzkości do końca nie wyginęła.

Wolski nie interesuje mnie wcale. Niech go w trzeciej części piekło pochłonie, na zdrowie.

Jeśli mogę jednak podpowiedzieć coś autorowi, to najlepiej jeśli wrzuciłby w paszczę piekła jeszcze parę innych postaci. W tym odpowiedzialnych za reformy oświaty i wymiaru sprawiedliwości. Wtedy może przeczytam. Ku pokrzepieniu serca.

Wojciech Chmielarz „Wampir”. Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2015.

Wojciech Chmielarz „Zombie”. Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2017.