A.Czerwińska-Rydel, R. Piątkowska "Moje prawa - ważna sprawa!", czyli pójdźcie dzieci, nauczać o waszych prawach was będziemy

Teoretycznie wszystko jest fajnie.

Mamy Konwencję Praw Dziecka, Rzecznika Praw Dziecka, a cytatami z wypowiedzi Janusza Korczaka wytapetowana jest co druga polska szkoła.

W preambule Konwencji (do przeczytania np. tutaj) stoi czarno na białym, że „dziecko powinno być w pełni przygotowane do życia w społeczeństwie jako indywidualnie ukształtowana jednostka, wychowana w duchu ideałów zawartych w Karcie Narodów Zjednoczonych, a w szczególności w duchu pokoju, godności, tolerancji, wolności, równości i solidarności”.

Super, nie?

W art. 72 Konstytucji RP mowa jest o tym, iż „w toku ustalania praw dziecka organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko są obowiązane do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka." "Rzeczpospolita Polska zapewnia" zaś, rzecz jasna, "ochronę praw dziecka". 

Niestety, wszystko to się jakoś słabo przyjmuje. Konstytucja – wiadomo, postkomunistyczna, można zrozumieć. Z kolei Konwencja to akt prawa międzynarodowego, a każdy Polak co sił w płucach przecież od maleńkości śpiewa, że nie będzie żaden obcy pluł nam w twarz i dzieci nam bisurmanił.

Dzieci mają prawa, ok, nie będziemy tego negować. Pozwólmy jednak dorosłym zdecydować, jakie prawa są im przynależne, a na jakie są jeszcze zbyt małe, niedojrzałe. W końcu to dorośli są dorośli i odpowiedzialni. Nawet w Wikipedii napisali przecież, że dziecko to młody człowiek, który nie osiągnął jeszcze pełnej dojrzałości!

na wyklejce książki, o której piszę niżej,
nadano definicji z Wikipedii należną jej rangę

Weźmy więc takie art. 28 i 29 Konwencji (tudzież art. 70 Konstytucji, bo w obu mowa jest o tym samym – prawie do nauki). Przepraszam, ale muszę zacytować:

Art. 28 ust. 2: Państwa-Strony będą podejmowały wszelkie właściwe środki zapewniające, aby dyscyplina szkolna była stosowana w sposób zgodny z ludzką godnością dziecka i z niniejszą konwencją

Art. 29 ust. 1:  Państwa-Strony są zgodne, że nauka dziecka będzie ukierunkowana na:

a) rozwijanie w jak najpełniejszym zakresie osobowości, talentów oraz zdolności umysłowych i fizycznych dziecka;

b) rozwijanie w dziecku szacunku dla praw człowieka i podstawowych swobód oraz dla zasad zawartych w Karcie Narodów Zjednoczonych;

c) rozwijanie w dziecku szacunku dla jego rodziców, jego tożsamości kulturowej, języka i wartości, dla wartości narodowych kraju, w którym mieszka dziecko, kraju, z którego dziecko pochodzi, jak i dla innych kultur;

d) przygotowanie dziecka do odpowiedzialnego życia w wolnym społeczeństwie, w duchu zrozumienia, pokoju, tolerancji, równości płci oraz przyjaźni pomiędzy wszystkimi narodami, grupami etnicznymi, narodowymi i religijnymi oraz osobami rdzennego pochodzenia;

e) rozwijanie w dziecku poszanowania środowiska naturalnego.

Straszne nudy, a do tego niezrozumiałe. Na szczęście zwłaszcza dla dzieci.

„Ludzka godność dziecka”? Co to w ogóle jest? W szkole dziecko jest uczniem, a w szkole musi panować właściwa uczniom, a nie dzieciom dyscyplina, to chyba oczywiste.

Gdyby nie było to jasne, zawsze można sięgnąć po odpowiednią lekturę.

Wydana pod patronatem Rzecznika Praw Dziecka z okazji dwudziestopięciolecia Konwencji o Prawach Dziecka książka „Moje prawa - ważna sprawa!” to kwintesencja takiego podejścia.

Jedna z historii (rozdziałów jest 16, każdy dotyczy innego artykułu Konwencji i innego prawa dziecka) poświęcona jest narzekającemu na szkołę Przemkowi. Przemek, dziecko w wieku nieokreślonym (sądząc jednak z tytułu jego lektury – dziewięcio- lub dziesięciolatek), nie miał dobrego dnia w szkole.

„Nogi już niosły Przemka do domu, ale jemu wydawało się, że nadal jest w szkole, stoi w ławce, a pani czepia się go i strofuje przy całej klasie:

- Nie przeczytałeś lektury, a przecież miałeś na to cały miesiąc? Co masz na swoje usprawiedliwienie?

Przemek wzruszył ramionami i zwiesił głowę. Wtedy ktoś z końca klasy szepnął, ale na tyle głośno, by wszyscy usłyszeli:

- No bo Przemuś nie potrafi jeszcze czytać.

Śmiech przetoczył się przez salę. Pani skarciła dowcipnisia, a do Przemka powiedziała:

- Stawiam ci jedynkę. Jednak na tym nie koniec. Poprawiłam wasze wczorajsze dyktanda i twoje wypadło najgorzej. Zrobiłeś mnóstwo błędów. Tak więc zarobiłeś dzisiaj dwie jedynki za jednym zamachem.

- Oj, to z pisaniem u naszego orła też cieniutko – rozległo się gdzieś z tylnych ławek.

Pani uspokoiła klasę i patrząc na Przemka z przyganą, dodała, że w tej sytuacji z pozytywną oceną na półrocze mogą być kłopoty.”

Pomyślmy teraz cóż tutaj mamy?

Dobrze pojętą troskę o rozwijanie w jak najpełniejszym zakresie osobowości, talentów oraz zdolności umysłowych i fizycznych dziecka? Dbanie o szkolną dyscyplinę? Poszanowanie ludzkiej godności dziecka?

A może przeciwnie? Wyśmiewanie, napiętnowywanie na klasowym forum? Zabijanie motywacji do nauki? Brak jakiejkolwiek empatii? Poniżanie? Straszenie? Zachęcanie do agresji?

Na szczęście wątpiący w dalszej części opowiadania znajdą gotową odpowiedź, wygłoszoną ustami dziadka, któremu Przemek żali się po przyjściu do domu (pewnie, głupi dzieciak, oczekuje wsparcia w domu), pytając „I po co się tyle mówi o prawach dziecka? (…) Niby mam tyle praw, a potem dostaję dwie jedynki na jednej lekcji, uwagę w dzienniczku na drugiej a telefon jest do odebrania u dyrektora!”.

Mądry dziadek (wiadomo, starszy to mądry, młody to jeszcze głupi) nie może się „nadziwić tym wszystkim pretensjom.

Myślę, że sam sobie nawarzyłeś tego piwa. A jeśli chodzi o te wasze prawa, to za moich czasów nikomu nawet się o nich nie śniło. W szkole różne kary były na porządku dziennym. Zazwyczaj bito nas linijką po dłoni. (…) Jeszcze gorsza była chłosta kijem albo trzciną na wypiętą pupę. Jeśli ktoś coś zbroił, to musiał położyć się na ławce lub krześle, a nauczyciel wymierzał mu karę. (…) I nie daj Boże, żeby poskarżyć się w domu, bo rodzice uważali, że jak nauczyciel zbił, to widocznie miał powody i ojciec jeszcze łapał za pas, żeby poprawić.”

A żeby Przemek zrozumiał jeszcze jak złe jest gadanie na lekcji, dziadek wspomina:

„Cisza była jak makiem zasiał. (…) Każdy uczeń musiał mieć ze sobą patyczek o długości mniej więcej ołówka i jak w klasie zapanowało jakieś poruszenie, nauczyciel kazał trzymać te patyczki w ustach. Podczas odpowiedzi kijki wyjmowano z buzi, a po skończeniu wkładano je tam na powrót. Sposób prosty a skuteczny. Taką mieliśmy, wnusiu, w szkole dyscyplinę i z godnością niewiele to miało wspólnego. A ty mi tu narzekasz, że zabrali ci na chwilę telefon albo że dostałeś zły stopień, bo się nie przyłożyłeś do nauki?”

No. Szybko, prosto i rzeczowo. Lekcja poglądowa jak skutecznie wybijać dzieciom z głów fanaberie o jakichś ich prawach. I jakżeż przy tym skutecznie!

Przemek bowiem, wysłuchawszy z uwagą dziadka, dochodzi do wniosku, że „za nic w świecie nie chciałby chodzić do szkoły, w której uczył się dziadek.

To ja już wolę moją. Jak się tak zastanowić, to ona wcale nie jest zła – pomyślał i pobiegł do swojego pokoju czytać lekturę o najfajniejszej szkole pod słońcem, czyli o Akademii Pana Kleksa.”

W pozostałych piętnastu rozdziałach schemat pozostaje mniej więcej taki sam: mądry dorosły naucza głupiutkie dziecko o jego prawach. Ono zaś, po spiciu słów z jego ust, nie ma już żadnych pytań.

Idealna nowoczesna lektura szkolna dla postępowych nauczycieli. Można zamknąć usta rodzicom narzekającym na starocie typu „O krasnoludkach i sierotce Marysi”, pokazać, że jest się światłym i dbającym o prawa ucznia, naszych milusińskich, a zarazem pozostać w sferze betonu. Zbrojonego.

fragment scenariusza apelu
źródło zdjęcia i link do dyskusji

Sięgnęłam po tę książkę, zainspirowana wpisem na fb Budzącej się szkoły, poświęconym apelowi, jaki miał się odbyć w jednej ze szkół podstawowych w Pabianicach.

Nauczyciele (sądząc z wymiany zdań na fb – 2 nauczycielki) uznały, że lepiej od dzieci wiedzą jaki ma być scenariusz apelu. Przygotowały gotowca, które dzieci miały po prostu odczytać (a reszta z uwagą wysłuchać).

„W szkole nie mamy do czynienia z dzieckiem, ale z uczniem.”

„Jest oczywiste, że uczeń i nauczyciel nie mają równych praw.”

To dwa najbardziej bulwersujące mnie zdania. I nie, wcale nie mam ochoty przeczytać całego scenariusza; za bardzo boję się, że mogłaby trafić mnie apopleksja.

To nie przypadek. Taki mamy teraz klimat, nie tylko w tej szkole, jak napisała jedna z matek, ale w całym odgórnie narzucanym (od lat) myśleniu o tym czym jest i być powinna polska oświata.

Dlatego tak ważny jest głos rodziców. Choćby mieli oni być wołającymi na puszczy (wiem, co piszę, w miniony piątek wołałam na jednej z wywiadówek, a odpowiadało mi echo).

Nie zgadzajcie się na to.

Nie pozwólcie, by zmuszano do tego Wasze dzieci.

I, jak rany, nie czytajcie tej książki! To może grozić śmiercią lub kalectwem!

Anna Czerwińska-Rydel, Renata Piątkowska „Moje prawa - ważna sprawa!”, ilustracje Kasia Kołodziej. Wydawnictwo Literatura, Łódź 2015.

PS. Na szczęście znam inną książkę poświęconą tej samej tematyce, znakomitą. Jeśli PT Czytelnicy wyrażą takie życzenie, chętnie o niej napiszę:)