"Wszyscy ludzie rodzą się wolni", czyli Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka

Wskutek poddania się impulsowi i zamieszczenia ledwie wczoraj poprzedniego, nieplanowanego wpisu, aktualny post – zaplanowany już wcześniej – umieści mnie niewątpliwie w grupie tych, których kryzys blogerski się nie ima, a płodność pisarska budzi przerażenie.

Nic wszak nie poradzę na to, że Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka przypada 10, a nie 11 czy 12 grudnia.

W zasadzie dobrze się jednak złożyło, bowiem prawa człowieka nierozerwalnie wiążą się z tematyką poruszoną w poprzednim poście i tym, o czym rozmawialiśmy w komentarzach (zwłaszcza z uważną Anonimową czytelniczką, dziękuję!). Dlatego będzie znów nieco patetycznie.

Za znakomite wprowadzenie niech posłuży cytat z wypowiedzi Eleonory Roosevelt, przywołanej w przedmowie do książki, o której będzie dzisiaj.

Zapytana o to, gdzie zaczynają się powszechne prawa człowieka, pani Roosevelt odpowiedziała tak:

„Niedaleko domu – tak blisko, że nie widać tego na żadnej mapie świata. Jest to świat pojedynczego człowieka, okolica w której mieszka; szkoła czy uniwersytet, na który uczęszcza; fabryka, gospodarstwo czy biuro, w którym pracuje. W takich miejscach każdy mężczyzna, każda kobieta i dziecko potrzebują równych praw, równych szans i godnego życia bez dyskryminacji. Jeżeli prawa człowieka nie będą tam respektowane, nie będą też miały znaczenia nigdzie indziej. Bez troski obywateli o ochronę praw człowieka w najbliższym otoczeniu, daremnie będziemy oczekiwać postępu w skali globalnej.”

Nie ukrywam, że takie podejście jest mi bardzo bliskie.

Mam bowiem wrażenie, że jeśli odpuścimy sobie walkę o to, aby w naszym najbliższym otoczeniu poziom przestrzegania praw człowieka był jak najwyższy, nieprędko uda się realnie poprawić warunki bytowania tych, którzy żyją znacznie dalej niż my. Skupieni na własnych problemach, może mniej dramatycznych niż te, z którymi borykają się ludzie po drugiej stronie globu, ale ciągle jeszcze często sprowadzających się do prostych pytań o to, za co i jak przeżyć, jak nie stracić resztek godności, z trudem przyjmujemy do wiadomości, że i my możemy, a nawet powinniśmy komuś pomóc.

A kiedy widzę z jakim trudem przychodzi żyjącym w Polsce dorosłym, pozornie wykształconym ludziom wprowadzanie standardów, które w innych krajach od dawna wydają się oczywistością (wystarczy zerknąć na przygotowany z okazji dzisiejszego dnia raport polskiej Rzecznik Praw Obywatelskich i ranking problemów, które stanowią jej zdaniem aktualnie największe zagrożenie z punktu widzenia przestrzegania praw człowieka i obywatela w naszym kraju), jestem pewna, że trzeba zaczynać jak najwcześniej. Sama nie dalej jak w ubiegłym tygodniu znalazłam się bowiem w sytuacji, w której okazało się, że moja światłość nie jest wcale taka świetlista jak mi się wydawało, gdyż gdzieś z tyłu mojej głowy chichoczą poglądy, których mogę się tylko wstydzić.

Jeśli będziemy tłukli dzieciom do głów, że są pewne rzeczy, z którymi się nie dyskutuje, takie jak prawo do życia, wolności, bezpieczeństwa, równości – DLA WSZYSTKICH, może za dwadzieścia lat będzie choć trochę lepiej. A za kolejnych dwadzieścia - jeszcze lepiej.  

Moim skromnym zdaniem nie zaszkodziłoby, gdyby wydana dzięki inicjatywie Amnesty International ilustrowana Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (w Polsce pod tytułem „Wszyscy ludzie rodzą się równi”) była obowiązkową lekturą w szkole podstawowej.

Lektura samego tekstu Deklaracji nie sprawia bowiem zazwyczaj nadmiernej przyjemności (a wiem co mówię, gdyż od pewnego czasu dzięki Radzie Europy zgłębiam sprowadzającą się w zasadzie do tego samego, tyle że europejską Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności). Śmiem nawet twierdzić, że wielkość populacji, której kiedykolwiek udało się ze zrozumieniem przeczytać wszystkie trzydzieści artykułów można określić w promilach (albo nawet w promilach promili).

Z tego właśnie powodu „Wszyscy ludzie rodzą się równi” uważam za strzał w dziesiątkę.

Z okazji 60 rocznicy powstania Deklaracji (która przypadała w roku 2008) Amnesty International poprosiła znanych artystów o zilustrowanie każdego z trzydziestu postanowień tego aktu prawnego.

Powstały prace bardzo różne, tak jak różni są owi artyści.

Niestety, większości z nich nie znam (do tej pory, o ile dobrze kojarzę, zetknęłam się z ilustracjami tylko dwóch z nich: Niemca Axela Schefflera, który przepięknie narysował Gruffalo oraz Anglika Chrisa Riddella, który zilustrował chociażby wydaną u nas dosłownie przed chwilą książkę Neila Gaimana „Na szczęście mleko”) i – także niestety – nie ma wśród nich żadnego Polaka czy Polki.

Wspólnym mianownikiem każdej ilustracji jest prostota, która pozwala nie zgubić sedna.

Jedni stworzyli przy tym kolorowe rysunki, pełne detali:

 

(widoczny na obrazku pomnik przedstawia Nelsona Mandelę, którego pogrzeb odbył się dzisiaj)
art. 3, ilustr. Nicky Daly (RPA)

Inni wybrali wersję prostą, w plakatowy sposób dosadną:

art. 5, ilustr. Jane Ray (Wielka Brytania)

Niektóre ilustracje są bardzo artystyczne:

art. 13, ilustr. Alan Lee (Wielka Brytania)

Inne mniej, za to bardziej zabawne:

art. 28, ilustr. Chris Riddel (Wielka Brytania)

 I choć wątpliwości może budzić gust osoby odpowiedzialnej za wybór czcionek, którymi wypisano streszczenia poszczególnych norm,

art. 25, ilustr. Brita Granström

to pewnym jest, że jeśli nasze dzieci za oczywistość uznają treść przepisu art. 1 Deklaracji, zgodnie z którym „wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i swych praw. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa”, będą miały spore szanse, by stać się lepszymi od nas ludźmi.

art. 1, ilustr. John Burningham (Wielka Brytania)

„Wszyscy ludzie rodzą się wolni. Ilustrowana Powszechna Deklaracja Praw Człowieka”, wprowadzenie Lecha Wałęsy, tłumaczenie Agnieszka Szymczak. Wydawnictwo Arkady we współpracy z Amnesty International, Warszawa 2009.