M.Bunda "Nieczułość", czyli z wirtuozerią na wielu (czułych) strunach

Wysłuchując mnóstwa ludzkich historii, zaczytując się archiwalnymi życiorysami, podaniami, prośbami, często myślę, że byłby z nich świetny materiał na powieść.

Czasem wystarczy niewiele, kilka, rzuconych mimochodem, zdań.

„Zobaczyłem ją pierwszy raz dopiero na pogrzebie. Siedziała na krześle tuż obok jego trumny, a ja zrozumiałem dlaczego się jej wstydził. Siedziała tak, a ja myślałem tylko o tym, co on powiedziałby na to, że wszyscy na nią patrzą i zamiast o nim, myślą tylko o tym jak bardzo ona jest brzydka.”

Te słowa usłyszałam kilka tygodni temu i od tamtego czasu nie mogę uwolnić się od historii strasznie brzydkiej kobiety. Tak brzydkiej, że wstydził się jej mąż.

Tak, to mógłby być początek niesamowitej opowieści.

Wyobrażam sobie, że dobry dziennikarz ma tak samo. Historie, zebrane w jego głowie przez lata pracy, w pewnym momencie po prostu przestają się tam mieścić.

Martyna Bunda jest dziennikarką „Polityki”. Jak informuje Wydawnictwo Literackie w zamieszczonej na swojej stronie internetowej notce biograficznej, reportażem prasowym zajmuje się od osiemnastego roku życia, a więc od jakichś dwudziestu lat z lekką górką. To wystarczająco dużo czasu, by z głowy zaczęło jej dymić, a dobywające się stamtąd głosy domagały się uwolnienia.

Tak w każdym razie sobie wyobrażam powód napisania przez nią powieści „Nieczułość”.

Gdybym miała opisać „Nieczułość” jednym tylko przymiotnikiem, użyłabym słowa „esencjonalna”.

Gdybym mogła dorzucić jeszcze ze dwa inne, napisałabym: „pełnokrwista” i „poruszająca”.

„Nieczułość”, wbrew swojemu tytułowi, gra na wielu czułych strunach. Chłodny, wyzuty z emocji język, którym autorka opisuje historię czterech kobiet, Kaszubek, pozwala w należyty sposób wybrzmieć temu, co kryje się w zanadrzu. Nieczułość jest parawanem, ścianą, czy raczej murem, pozwalającym odgrodzić się od tego, co rani, co już zraniło. Czy skutecznie? Czy w ogóle tak można? Może tak, może nie. Czasem tak, czasem nie.

Rozela żyje z trzema córkami w postawionym samodzielnie w małej kaszubskiej wiosce, Dziewczej Górze, ceglanym domu. Córki, Gerta, Truda i Ilda, urodzone jeszcze przed wojną, przeżywają tam swoje życie, młodość i miłość. To kobiety silne, choć każda z nich jest słaba, każda ze swojego własnego powodu. Odważne, nie bojące się iść pod prąd, czasem jednak tchórzące. Związane ze sobą silną więzią, ale nie zawsze potrafiące się zrozumieć. Pozornie nieczułe, bo czasem tak trzeba, a jednak kochające.

To powieść o miłości, o związkach z mężczyznami, matką, rodzeństwem, dziećmi, ale także o relacjach, o świecie budowanym przez kobiety, którym przyszło żyć w trudnych czasach. Które, żeby przetrwać, musiały przestać czuć. 

Nie sposób znaleźć na kartach tej książki jakiejkolwiek oceny. Tu nie ma bohaterów dobrych i złych. Są ludzie, prawdziwi, wielowymiarowi. Są ich decyzje, trudne do podjęcia, czasem niezrozumiałe, często niewłaściwe. Jest też historia, trudna historia trudnych czasów od lat trzydziestych do schyłku siedemdziesiątych ubiegłego wieku. Pozornie nieaktualna, a jednak zupełnie współcześnie poruszająca.

Niesamowita jest też plejada pojawiających się bohaterów: pierwszo czy drugoplanowi, każdy z nich tak samo wiarygodny, każdy z własną, często trudną, historią. Autorka pochyla się nad każdym z nich; nikt nie jest płaski, każdy na swój sposób zapada w pamięć i zmusza do stawiania pytań.

Esencjonalna i pełnokrwista, taka jest ta powieść. Zupełnie jak rosół ugotowany przez Rozelę z kury, która lubiła się bujać w koszu na jabłonce.

Martyna Bunda „Nieczułość”. Wydawnictwo Literackie, Kraków 2017.