Znów o szkole, czyli prawo (ucznia) sobie, a szkolna praktyka sobie

W szkolnej rzeczywistości jest tak (w każdym razie w przedmiotowych systemach oceniania (PSO) obowiązujących w szkole mojego starszego syna):

„Ocenie podlegać będzie również forma w postaci oceny aktywności, za którą uczeń będzie mógł otrzymać od 5 do 20 punktów na semestr”.

W praktyce oznacza to tyle, że za aktywność uczeń może otrzymać np. 2 na 5 punktów (pisałam o tym w poprzednim poście). W obowiązującym w szkole Starszego systemie procentowym 2 punkty stanowią w tej sytuacji 40% możliwych do uzyskania punktów, co z kolei jest równoznaczne z uzyskaniem oceny 2 minus (dolną granicą oceny dopuszczającej, dawniej znanej jako "mierny", jest w tej szkole właśnie 40%).

źródło zdjęcia

Nie zgłaszasz się do odpowiedzi? Jak to?! Musisz! Jeśli nie chcesz (bo np. jesteś nieśmiały, albo się jąkasz i nie lubisz ustnych wypowiedzi na forum), już nauczyciel Cię odpowiednio „zmotywuje” oceną negatywną z tej „formy” (litościwie spuszczę zasłonę milczenia nad stosowanym w PSO językiem, dalekim od poprawnego języka polskiego).

Tymczasem zgodnie z prawem jest tak (art. 44b ust. 1 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty, tekst ustawy jest dostępny m.in. tutaj):

„Ocenianiu podlegają: 1) osiągnięcia edukacyjne ucznia; 2)  zachowanie ucznia.”

W tej sytuacji rodzi się zatem pytanie: czy aktywność na lekcji jest osiągnięciem edukacyjnym czy zachowaniem?

Warto ponownie zajrzeć do obowiązujących w tej mierze przepisów.

Zgodnie z prawem (art. 44b ust. 3 i 4 ustawy o systemie oświaty):

„Ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia polega na rozpoznawaniu przez nauczycieli poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do:

1)  wymagań określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego lub efektów kształcenia określonych w podstawie programowej kształcenia w zawodach oraz wymagań edukacyjnych wynikających z realizowanych w szkole programów nauczania;

2)  wymagań edukacyjnych wynikających z realizowanych w szkole programów nauczania - w przypadku dodatkowych zajęć edukacyjnych.

Ocenianie zachowania ucznia polega na rozpoznawaniu przez wychowawcę oddziału, nauczycieli oraz uczniów danego oddziału stopnia respektowania przez ucznia zasad współżycia społecznego i norm etycznych oraz obowiązków określonych w statucie szkoły.”

Jak z powyższego wynika, o ile nie mamy do czynienia z przedmiotem "występy publiczne", prawo nie stwarza możliwości stawiania uczniom ocen za ich aktywność na lekcji (lub jej brak).

Dlaczego więc szkołach łamie się prawo, faktycznie oceniając aktywność uczniów?

Dalej idące pytanie brzmi: dlaczego nauczyciele (i ich dyrektorzy, pozwalający na wprowadzanie takich PSO) w ogóle uważają, że mogą oceniać ucznia za wszystko?

Przejdźmy dalej.

W świetle prawa jest tak (art. 44e ust. 4 ustawy o systemie oświaty):

„Sprawdzone i ocenione pisemne prace ucznia są udostępniane uczniowi i jego rodzicom.”

 

źródło zdjęcia

Tymczasem w statucie szkoły mojego syna zapisano, że:

„Sprawdzone i ocenione prace pisemne ucznia są udostępniane do wglądu uczniowi na lekcji, na której są omawiane, rodzicom - w czasie konsultacji z nauczycielami.”

W praktyce szkolnej Starszego oznacza to tyle, że 90% nauczycieli nie wyraża zgody na zrobienie przez ucznia zdjęcia jego pracy klasowej (po uprzednim grzecznym zapytaniu). O zabraniu pracy klasowej do domu (do czasu następnej lekcji) również nie może być mowy, bo „prace giną, a to jest dokumentacja szkolna”.

Jeśli uczeń chciałby pokazać pracę rodzicowi, albo – co wcale nie jest rzadkie – korepetytorowi, musi zatem najpierw poprosić rodzica, by ten specjalnie udał się do szkoły. Nie wiem niestety, czy wówczas rodzic może wykonać zdjęcie pracy, bo dotychczas tego nie ćwiczyłam, ale przypuszczam (mam nadzieję, że niesłusznie), iż i z tym mogą być problemy.

Zastanówmy się więc nad tym dlaczego prawo przyznaje uczniowi wgląd w prace pisemne.

Czy chodzi o to, żeby umożliwić uczniom i rodzicom krytykowanie nauczycieli i wrzucanie zdjęć prac klasowych, opatrzonych zjadliwymi komentarzami, do internetu?

Czy może o to, aby uczeń i jego rodzice (o ile są zainteresowani przebiegiem procesu edukacyjnego swojego dziecka) mogli na bieżąco reagować na to, co się dzieje, uzyskując informacje o tym, co uczniowi poszło dobrze, a co jeszcze wymaga dalszej pracy? (dla niezorientowanych: obecnie obowiązujące prawo, a konkretnie przepis art. 44 ust. 5 pkt 2 ustawy o systemie oświaty, naprawdę stanowi, że celem oceniania jest m.in. „udzielanie uczniowi pomocy w nauce poprzez przekazanie uczniowi informacji o tym, co zrobił dobrze i jak powinien się dalej uczyć”. Tak, naprawdę w przepisach nie ma nic na temat wściekłego kreślenia po całej pracy czerwonym długopisem bezlitośnie tropiącym co uczeń zrobił źle, gorzej i w ogóle najgorzej! Niewiarygodne, prawda?).

Nie będę tu zamieszczała obszernych fragmentów mojej korespondencji mailowej z nauczycielami Starszego, poprzestanę na reprezentatywnych wyjątkach („Uprzejmie proszę o umożliwienie Starszemu zrobienia zdjęcia jego pracy klasowej”. „Niestety, nie jest to możliwe”.  „Ale jednak ponownie proszę o umożliwienie mu tego.” „Nie jest to możliwe.”).

Nie będę również streszczać odbytej kilka dni temu rozmowy z dyrektorką szkoły (w skrócie jej stanowisko w tej sprawie brzmi: „Nie zastanawiałam się dotychczas nad tą kwestią. Muszę się skonsultować z naszym prawnikiem”).

Zamiast tego zacytuję Ministerstwo Edukacji Narodowej (naprawdę nie przypuszczałam, że uznam ich za sojuszników. Okazuje się, że powiedzenie „nigdy nie mów nigdy” ma sens!).

Na stronie internetowej MEN (zakładam, że dyrekcje szkół nie mają założonych blokad na dostęp do tej strony) czytamy zatem tak (dodam jeszcze, że na zapoznanie się z treścią tej informacji, zamieszczonej 10 listopada 2015 roku, były jak dotąd trzy lata):

„Uzyskanie sprawdzonej pracy pisemnej jest również wyrazem prawa ucznia i jego rodzica do bezpośredniego dostępu do informacji o postępach w nauce lub ich braku, wskazującej nad czym uczeń musi popracować, aby uzupełnić te braki lub rozwinąć swoje umiejętności.

Jednocześnie art. 44e ust. 7 ustawy [o systemie oświaty] wskazuje, że szkoła musi określić w swoim statucie sposób tego udostępniania. Przy wyborze sposobu udostępniania sprawdzonych prac, szkoła powinna wziąć pod uwagę realne możliwości szybkiego otrzymania przez ucznia i jego rodziców danej pracy, np.: przekazanie zainteresowanym oryginału pracy lub jego kopii, udostępnienie pracy do domu z prośbą o zwrot pracy podpisanej przez rodziców itd.

Udostępnianie prac do wglądu tylko na terenie szkoły (np. w czasie organizowanych przez szkołę spotkań z rodzicami) nie spełnia warunku swobodnego dostępu rodziców ucznia do informacji o postępach i trudnościach w nauce ich dziecka.”

Dlaczego nauczyciele i dyrektorzy szkół interpretują obowiązujące prawo na niekorzyść uczniów, wbrew stanowisku MEN?

Dlaczego rodzic musi się szarpać ze szkołą, by uzyskać to, co powinno być oczywistością, należną mu – a przede wszystkim: jego dziecku – jak psu kość?

Niestety, to jeszcze nie koniec.

Zgodnie z prawem jest tak (art. 44f ust. 9 pkt 1 ustawy o systemie oświaty):

„Ocena klasyfikacyjna zachowania nie ma wpływu na oceny klasyfikacyjne z zajęć edukacyjnych”.

W praktyce jest jednak tak (patrz PSO w szkole Starszego):

„Wszelkie kwestie nieuregulowane Przedmiotowym Systemem Oceniania rozstrzyga nauczyciel.”

Co nie jest zakazane (w PSO, bo któż by czytał ustawy?), jest więc dozwolone. Nauczyciel może zatem, jako karę za niewłaściwe (jego zdaniem) zachowanie ucznia podczas lekcji, nakazać uczniowi wykonanie określonego zadania, z jednoczesnym poinformowaniem go, że niewykonanie tego zadania będzie oznaczać wpisanie oceny negatywnej.

Ten sam nauczyciel może również, odpowiadając na zgłoszone przez rodzica ucznia wątpliwości co do legalności takiego działania (litościwie spuśćmy zasłonę milczenia nad celami dydaktycznymi tegoż), poprosić o zrozumienie, tłumacząc to tym, że musi zdyscyplinować klasę („wystarczy, że zrobię tak 1-2 razy i już wiedzą. My mamy przecież tyle materiału do zrealizowania. Pani syn miał pecha, że akurat na niego padło”).

Tak. Owszem. Pełna zgoda. Rzeczywiście wystarczyło, że Amerykanie w 1945 też spuścili tylko dwie bomby atomowe na Japonię i ta też już wiedziała. Wszelkie kwestie nieuregulowane rozstrzygnęli Amerykanie.

(Znam proporcje. Przemoc jest jednak zawsze przemocą, nawet jeśli nazwiemy ją dyscypliną i nawet jeśli nikt w wyniku jej zastosowania nie zginie.)

Dlaczego dzieją się wszystkie rzeczy, które przed chwilą opisałam?

Czy dlatego, że nauczyciele i dyrektorzy nie znają przepisów, a opierają się wyłącznie na własnym przekonaniu o tym, co słuszne?

Czy może dlatego, że prawo, a zwłaszcza prawo ucznia do czegokolwiek, w naszym kraju ciągle się jeszcze nie przyjęło?
Czy jest jakiś inny powód, którego nie znam?

Niezależnie od treści odpowiedzi, jedno jest pewne. 
Tak dziać się nie może, to niedopuszczalne. 

Co zatem zrobić, aby to zmienić?

To w zasadzie proste.

Przestać milczeć. Zacząć myśleć. Stawiać pytania i żądać odpowiedzi.
I stać po stronie ucznia, niezależnie od tego czy jest się jego rodzicem, czy nauczycielem.

Bo - chciałabym to jasno wyartykułować - to nie jest post przeciwko nauczycielom. Przeciwnie, uważam, że w walce o dobro dzieci musimy (my-rodzice i oni-nauczyciele) stać po tej samej stronie. 
Tylko najpierw trzeba nauczyć się rozróżniać która strona jest która.

EDIT z 4 LISTOPADA 2018:

Niniejszy post opublikowałam tydzień temu, w niedzielę. Wówczas także, bezpośrednio przed publikacją posta, osobiście sprawdzałam wszystkie zamieszczone w nim linki. Każdy z nich był aktywny i prowadził do informacji opisanej w tekście. Nie zrobiłam wówczas printscreenów poszczególnych stron, mogę zatem odwołać się wyłącznie do własnej rzetelności i uczciwości.

Dzisiaj, próbując wejść z własnego bloga na stronę MEN, do której odsyłam w tekście, odkryłam ze zdziwieniem, że strona ta przestała istnieć, a link przekierowuje na ogólną stronę MEN, co może stwarzać wrażenie, że to ja chciałam odesłać na nią czytelników tego bloga. Nie jest to prawdą.

28 października link zamieszczony w znajdującym się powyżej poście zdaniu: „Na stronie internetowej MEN (zakładam, że dyrekcje szkół nie mają założonych blokad na dostęp do tej strony) czytamy zatem tak (dodam jeszcze, że na zapoznanie się z treścią tej informacji, zamieszczonej 10 listopada 2015 roku, były jak dotąd trzy lata):”, aktywny po kliknięciu w słowa „czytamy zatem tak”, prowadził bowiem do zamieszczonego tam w dniu 10 listopada 2015 r. tekstu pt. „Poznaj zasady udostępniania prac uczniom i ich rodzicom” (proszę zresztą wpisać tytuł tego tekstu do wyszukiwarki internetowej, w wynikach wyszukiwania powinna jeszcze pojawić się strona MEN).

Tekst ten miał wydźwięk korzystny dla uczniów, opisany przeze mnie w niniejszym poście. O jego treści informowała także m.in. „Rzeczpospolita”, w artykule pt. „MEN: Ocenione klasówki i kartkówki szkoła musi na bieżąco przekazywać rodzicom” (dostęp tutaj), czy Portal Oświatowy (dostęp tutaj).

Mogę przypuszczać, obserwując w ciągu ostatnich trzech dni wzmożone zainteresowanie moim postem (według licznika wyświetleń prowadzonego przez platformę „Blogger” przeczytało go tylko przez te trzy dni kilka tysięcy użytkowników internetu), zainicjowane zamieszczeniem informacji na jego temat na wielu fejsbukowych profilach, w tym przede wszystkim profilu Marzeny Żylińskiej i Budzącej się Szkoły, że tajemnicze zniknięcie owej informacji nie nastąpiło bez powodu.

Pozostaje mi jednak wierzyć, iż jest to dzieło anonimowych hakerów, nie zaś pracowników Ministerstwa Edukacji Narodowej – naczelnego organu administracji publicznej, powołanego m.in. w celu czuwania nad tym, by szkoła zapewniła „każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju" oraz przygotowała go "do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności” (cytat pochodzi z preambuły do ustawy z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe).