D.Walliams "Babcia Rabuś" i I.Desjardins "Wigilia Małgorzaty", czyli erudyci i troglodyci do boju!

„Twoja kochana babcia mówiła, że byłeś światłem jej życia. Zawsze z niecierpliwością czekała na piątkowe wieczory i twój przyjazd. To była dla niej najlepsza część tygodnia.”

„Wcale nie jest tak, że wszyscy ją opuścili i trzeba się nad nią litować. Ma dwoje dzieci i wnuki. Ale rodzinne święta ją męczą. Mimo to co roku mówi sobie, że musi się zdobyć na mały wysiłek, by dzieci nie czuły się winne, że świętują Boże Narodzenie bez niej. Zdają się nie dowierzać, gdy zapewnia, że nie ma nic przeciwko samotnej Wigilii.”

Dwie babcie, dwie postawy.

Pierwsza z nich to Babcia Rabuś z powieści Davida Walliamsa.

Nie wiadomo jak ma na imię, ani ile ma lat. Wiadomo natomiast, że ma owłosiony podbródek, stale puszcza wiatry i śmierdzi kapustą. I jest nuuuudna.

O drugiej wiadomo znacznie więcej. W odróżnieniu od pierwszej ma imię (Małgorzata), jest zamożna i zadbana. Żadnych włosów na podbródku, żadnej kapusty. Starannie skomponowane posiłki dostarcza raz na tydzień firma kateringowa, do domu przychodzi też fryzjerka, żeby ułożyć włosy oraz pani, która sprząta. Czy jest nudna? Tego akurat nie wiadomo. Nudne i przewidywalne jest natomiast jej życie. Mowa o babci z „Wigilii Małgorzaty” Indii Desjardins.

Obie książki różni prawie wszystko.

Pierwsza jest bezpretensjonalną powieścią dla młodego czytelnika. Mało wysublimowany język i dowcip („Powoli uniosła się z krzesła i ruszyła do kuchni. Przy każdym kroku spomiędzy jej obwisłych pośladków wydobywało się nieco powietrza. Brzmiało to jak kwakanie.”), wartka akcja, kryminalna intryga, ilustracje, o których można powiedzieć wszystko, tylko nie to, że są śliczne i staranne (co nie znaczy, że są brzydkie i byle jakie). 

Druga to starannie dopracowane czytelnicze cacko. Wystylizowane ilustracje, minimalna ilość tekstu, w którym każde słowo zostało dobrane z powściągliwym namysłem („Wyostrzony zmysł dedukcji podpowiada jej, że przeciążony akumulator samochodu wydał ostatnie tchnienie”). 

Jedna dla rechoczących troglodytów, druga dla uśmiechających się kącikami ust erudytów. Tak pewnie określiłby to ktoś, kto lubi uproszczenia i łatwe odpowiedzi.

Tymczasem znacznie więcej te książki łączy niż różni.

Obie, choć każda na swój sposób, traktują bowiem o starości, śmierci i samotności.

 „Typowy dzień w zwariowanym życiu Babci wyglądał następująco:

Poniedziałek: Ugotować zupę kapuścianą. Zagrać w scrabble przeciwko samej sobie. Przeczytać książkę.

Wtorek: Upiec ciasto z kapustą. Przeczytać kolejną książkę. Puszczać wiatry.

Środa: Przyrządzić danie zwane „Czekoladową niespodzianką”. Niespodzianka polega na tym, że nie ma w nim czekolady. W rzeczywistości zawiera 100% kapusty.”

Czwartek: Ssać miętówkę firmy Murray od rana do wieczora (…)

           Piątek: Nadal ssać tę samą miętówkę Murraya. Mój wspaniały wnuczek przyjeżdża z wizytą.

Sobota: Mój wspaniały wnuczek wraca do domu. Zasiąść na tronie. Elegancko się wypróżnić!

Niedziela: Zjeść pieczoną kapustę z duszoną kapustą oraz dodatkiem gotowanej kapusty. Puszczać wiatry od rana do wieczora.”

 

Jakiś czas potem zmarł mąż Małgorzaty – miłość ostatnich sześćdziesięciu lat jej życia. (…) Później zmarła jej najlepsza przyjaciółka – Otylia Budrot. (…) Następny był jej brat – Arnold. A po nim sąsiadka – Lucyna Corbey. I inne osoby, które znała: Gizela Burque, Ksawery Lavoie, Cecylia Villeneuve, Jakub Leveck, Imelda Deschène…”

Praca, dom, dzieci. Ruch, gwar, natłok zajęć. Plany, rozmowy, wieczorne przytulanki. Brak czasu, by przystanąć, poczytać gazetę, a co dopiero odwiedzić starszych rodziców czy – jeśli się ich jeszcze ma – dziadków.

I tylko czasem, między innymi podczas lektury takich książek jak te, nasuwa się refleksja, że może jednak, choć dziś wydaje się to niewiarygodne, mi też się to w przyszłości przytrafi? Samotność, monotonia, strach, nuda. Rutynowe, przelotne wizyty, zdawkowa wymiana zdań. Pięć minut kontaktu z drugim człowiekiem, a potem długie puste dni, które trzeba spróbować czymś wypełnić.

„Gdyby Małgorzata upadła, pewnie nie dałaby rady się podnieść. Zastanawia się, ile dni leżałaby na podłodze, zanim by ją znaleziono. I kto by ją znalazł? Fryzjerka, dostawca z firmy kateringowej i młody sąsiad nie mają klucza – gdyby im nie otworzyła, odeszliby spod drzwi. Tylko dzieci mogłyby ją znaleźć, ale nie codziennie z nimi rozmawia – potrzebowałyby parę dni albo nawet tygodnia, by zacząć się niepokoić.”

„- Jak się czujesz, Mamo? – zapytał tata Bena.

- Nie za świetnie – odpowiedziała. – Spadłam.

- Spadłaś? – spytał Ben.

- Tak. Niewiele z tego pamiętam. Sięgałam w spiżarni po słoik zupy kapuścianej i zanim się obejrzałam, leżałam już na linoleum, wpatrując się w sufit. Kuzynka Edna dzwoniła do mnie wielokrotnie z domu pogodnej starości i gdy nie odbierałam, zaniepokojona wezwała karetkę.

- Kiedy się przewróciłaś, Babciu?

- Niech pomyślę, leżałam na kuchennej podłodze przez dwa dni, więc to musiało być w środę rano. Nie potrafiłam wstać, żeby sięgnąć po telefon.”

Babcia Rabuś i Małgorzata, choć ustawione w podobnych sytuacjach, wybrały dwie różne drogi.

Małgorzata postawiła na bezpieczeństwo i spokój, babcia Bena postanowiła zawalczyć.

Jest jednak jeszcze i trzecia droga, o której warto pomyśleć właśnie dzisiaj.

Zamiast czekać aż to oni wykonają pierwszy ruch, można spróbować zawalczyć o nich samemu, poświęcając im więcej czasu niż potrzeba na coroczne wręczenie kwiatka i czekoladek.

Nie jestem bez winy, nie rzucam kamieniem. Ten post jest przede wszystkim dla mnie.

David Walliams „Babcia Rabuś”, ilustracje Tony Ross; przełożyła Karolina Zaremba. Dom Wydawniczy MAŁA KURKA, Piastów 2013.

India Desjardins „Wigilia Małgorzaty”, ilustrował Pascal Blanchet; przełożyła Jadwiga Jędryas. Wydawnictwo Dwie Siostry, Warszawa 2015.