S. Jackson "Życie wśród dzikusów" i "Poskramianie demonów", czyli najpierw się pośmiej, a potem pomyśl

„Całymi dniami kręciłam się po domu porządkując rzeczy mojej rodziny. Podnosiłam z podłogi książki i buty, skarpetki i koszule, rękawiczki i botki, czapki i chusteczki, części łamigłówek i pojedyncze centy, ołówki, pluszowe zwierzęta, nie mówiąc już o kościach zawleczonych przez psy pod fotele. Zbierałam po kątach samochodziki z plastyku, ołowianych żołnierzyków, rękawice od baseballu, swetry i różne dziwne przedmioty. Każdy z nich przekładałam na miejsce, odpowiedniejsze na pozór od tego, na którym je znalazłam.”

Nie mam najmniejszych wątpliwości co do tego, że życie matki czwórki dzieci jest co najmniej dwukrotnie trudniejsze od życia matki dwójki dzieci. Ba! Moje zadawnione matematyczne skłonności podpowiadają, że zamiast prostego mnożenia należałoby w tym przypadku posłużyć się silnią.

Są to jednak dywagacje bez znaczenia. Każdego, kto twierdziłby w mojej obecności, że życie matki ledwie dwojga bardzo małoletnich dzieci jest lekkie, łatwe i przyjemne, gotowa jestem bowiem co najmniej znieważyć.

Odkąd zostałam matką, co roku, kiedy kończy się mój urlop, łudzę się, że jakimś cudem uda mi się na zawsze utrzymać ów cudowny stan, gdy mniej więcej nad wszystkim panuję. Najdalej jednak po dwóch dniach od powrotu do pracy zawodowej okazuje się, że doba znów jest o co najmniej pięć godzin za krótka, kolejne pomieszczenia zostały zaanektowane przez pojedyncze skarpetki, poplamione bluzy, zdekompletowane klocki lego oraz zdezelowane samochodziki, zaś rzeczy do prania i zmywania rozmnażają się szybciej niż króliki.

Na szczęście mamy XXI wiek, ja żyję w dużym mieście (tak przynajmniej wynika z kodu pocztowego, bo do kur za rogiem ta informacja jeszcze nie dotarła), a mój mąż intensywnie wspiera mnie w pracach domowych. Razem jakoś dajemy radę.

źródło zdjęcia

Shirley Jackson żyła w XX wieku, w małym amerykańskim miasteczku, urodziła i wychowała czwórkę dzieci, a jej mąż, człowiek z pewnością uroczy, był też mężczyzną, który uważał, że zarabianie na utrzymanie rodziny w zupełności wystarcza i pozwala na dożywotnie zwolnienie go z domowych obowiązków.

Gdybym była nią, zeszłabym z tego świata szybko i gwałtownie.

Tak jak zrobiła to ona sama, umierając na zawał serca w - wcale nie tak bardzo odległym od mojego - wieku 45 lat.

Kiedy czytałam „Życie wśród dzikusów” – pierwszą część opowieści Shirley Jackson o jej domowym życiu – zaśmiewałam się niemal do łez. Historie z życia matki dwójki, a później trójki dzieci, wydawały mi się bowiem jakby znajome, a doprawienie ich specyficznym, typowym dla zdesperowanych matek, humorem, sprawiało że czułam się pokrzepiona i zrelaksowana (w końcu mam ledwie dwójkę, nie zaś trójkę, upiornych dzieci!).

„Tego ranka obudziłam się późno. Budzik wysiadł po raz trzeci w tym tygodniu. Panował już taki upał, że trudno się było ruszać. Poleżałam jeszcze kilka minut mobilizując energię konieczną do wstania. Z pokoju dziewczynek rozlegały się cienkie tony piosenki i z przyjemnością myślałam o tym, jak to miło, że dwie siostrzyczki i braciszek lubią się i bawią się ze sobą w takiej zgodzie; nagle sens słów tego, co oni wyśpiewywali, doszedł do mojej świadomości. Jednym susem wyskoczyłam z łóżka i pełną parą ruszyłam przez korytarz.

- Mała zjadła pająka, mała zjadła pająka, mała zjadła pająka – śpiewały moje pociechy.”

 

W czasie lektury „Poskramiania demonów”, traktującej o życiu tej samej rodziny, wyposażonej już jednak w czworo dzieci oraz mężo-ojca, który z prostego krytyka literackiego i numizmatyka awansował na profesora, bożyszcze studentek, niemal od samego początku czułam gorycz. Niby nic się nie zmieniło, ciągle czytałam napisane ze swadą i humorem historyjki z życia wzięte. Podświadomie zaczęłam się jednak zastanawiać nad tym jak bardzo – in plus - moje życie różni się od życia Shirley Jackson. Doszłam do wniosku, że – mimo wiekopomnej sławy, jaką zapewniła sobie dzięki swoim książkom - za żadne skarby nie chciałabym się z nią zamienić.

„Ostatniej soboty sierpnia w domu naszym panowała wręcz lodowata atmosfera, albowiem w czwartek mąż mój otrzymał list od szkolnej koleżanki imieniem Sylwia, która zawiadamiała go, że będzie, wraz z drugą koleżanką, przejeżdżała przez Nową Anglię i że byłaby szczęśliwa, gdybyśmy zechcieli zaprosić ją na weekend, celem odnowienia starej przyjaźni. Mąż wręczył mi ten list w milczeniu, przeczytałam go trzymając daleko od siebie, po czym powiedziałam, że jestem szczerze wzruszona jego miłym stosunkiem do starych przyjaciół, i zapytałam, czy Sylwia zawsze używała papieru listowego koloru lawendy i pisała różowym atramentem i że nie wiem, czy mi się tylko zdaje, ale czuję jak gdyby zapach perfum. Mąż odpowiedział, że Sylwia to wspaniała dziewczyna.(…)

Odłożyłam list na jego biurko i oświadczyłam, że muszę pozmywać naczynia po śniadaniu.

- A propos – przypomniał sobie mąż. – Sylwia zawsze o sobie dbała. Znasz to. Lakierowane paznokcie i te de.

Schowałam ręce za plecy i odpowiedziałam, że doskonale rozumiem, o co mu chodzi.

- Byłbym ci niezmiernie wdzięczny, gdybyś zechciała może jakoś specjalnie zająć się domem. Mogłabyś na przykład umyć dzieci albo coś takiego. Chciałbym, żeby tu u nas jakoś wyglądało. Wiesz chyba, o co mi chodzi?”

W snutej przez Shirley Jackson opowieści poza goryczą sporo jest miłości i zachwytu nad pięknem zwykłego, codziennego życia, nad tym, co tak ulotne, a co tak naprawdę tworzy nasze, często później idealizowane, wspomnienia z dzieciństwa. Unoszący się z piekarnika zapach domowego ciasta, rytuał ubierania choinki, czas spędzany wspólnie z rodzicami przy robieniu pozornie głupich rzeczy. Każdy, kto był dzieckiem, wie jak bardzo jest to ważne. Każdy, kto jest w miarę rozsądnym rodzicem, stara się dostarczyć swoim dzieciom takich właśnie przeżyć. Nie wydaje mi się jednak, aby koniecznie trzeba było robić to za wszelką cenę.

Czytając „Poskramianie demonów” nie umiałam pozbyć się skojarzeń z obowiązującym jeszcze do niedawna powszechnie modelem Matki Polki Cierpiętnicy, kobiety z siatami, szorującej o drugiej w nocy zabrudzoną przez pozostałych członków rodziny wannę, dziubiącej ze zmęczenia nosem w talerz stojący na znakomicie przez nią wcześniej przystrojonym świątecznym stole. I po raz kolejny utwierdziłam się w przekonaniu, że to nie moja bajka.

Bo w mojej kobiety żyją dłużej niż czterdzieści pięć lat.

A mężowie wiedzą, że wspominanie żonom o spotkanych w młodości Sylwiach grozi śmiercią. Ich - przedwczesną - śmiercią.

Shirley Jackson „Życie wśród dzikusów”, tłumaczyła Mira Michałowska. Czytelnik, Warszawa 1977.

Shirley Jackson „Poskramianie demonów”, przełożyła Mira Michałowska. Czytelnik, Warszawa 1980.