Warsztaty z Janem Bajtlikiem, czyli ty pogryzmol razem z nim, a może opanujesz sztukę latania

Mniej więcej dwa lata temu na chwilę zamieniłam własne dzieci w króliki doświadczalne.

Każdemu z osobna przeczytałam, jedną po drugiej, dwie książki i poprosiłam, żeby wskazali tę, która bardziej im się podoba.

Obie były w zasadzie o tym samym, choć różniło je prawie wszystko.

Pierwsza to zgrabny wierszyk autorki o uznanym nazwisku: z przyjemnymi dla ucha rymami, zabawną treścią, opatrzony kolorowymi obrazkami utrzymanymi w estetyce typowej dla wydawanych w Polsce książek dziecięcych przeznaczonych dla masowego odbiorcy.

Druga to chropawa, pozbawiona rymów historia, zarówno napisana, jak i ascetycznie zilustrowana przez tę samą osobę, szerzej nieznaną. W odbiorze, wydawałoby się, raczej trudna.

Wybór wydawał się więc oczywisty. Tymczasem zarówno Starszy, jak i Młodszy zgodnie orzekli, że wolą książkę numer dwa.

Wyciągnęłam z tego jedyny słuszny wniosek: muszę mieć oko na Bajtlika.

Poważne potraktowanie Jana Bajtlika wymagało jednak ode mnie sporego wysiłku. Ciągle bowiem wydaje mi się, iż to ja jestem młoda, więc ci, którzy urodzili się później niż ja są ledwo odrosłymi od ziemi żółtodziobami. Niestety, życie brutalnie weryfikuje to wyobrażenie, co i rusz wprowadzając na moją drogę osobników coraz później urodzonych, twierdzących do tego bezczelnie, że od dawna są dorośli.

Jednym z nich jest właśnie Jan Bajtlik. Rocznik 1989, z całkiem bogatym już dorobkiem i szeregiem nagród na koncie. Człowiek, który dużą część swojej energii i pomysłów kieruje ku dzieciom. A dzieci go za to uwielbiają. Szkoda tylko, że ich rodzice nie zawsze o tym wiedzą.

Gdy odkryłam, że wydawnictwo Dwie Siostry organizuje w czasie ferii zimowych (które w województwach zachodniopomorskim i mazowieckim szczęśliwie przypadają w tym samym czasie) szereg warsztatów dla dzieci, zyskałam dodatkowy powód, by część ferii spędzić właśnie w Warszawie. Obawiałam się tylko, że zabraknie dla nas miejsca – naiwnie myślałam, że gdzie jak gdzie, ale tam pewnie zjawią się tłumy. Tymczasem nadmiaru chętnych nie było.

Moi synowie zostali kupieni niemal natychmiast. W zasadzie nie wiem dlaczego: obserwując całość zza węgła miałam wrażenie, że prowadzący jest nieco zbyt poważny, a dzieci nie do końca rozumieją w czym rzecz. Jednak, choć zdaje się, że w zamierzeniu te warsztaty typograficzne miały wyglądać nieco inaczej (dzieci miały inspirować się książką „Cyrk”, ale całkowicie zignorowały tę propozycję), ostatecznie wszyscy znakomicie się bawili.

Bajtlik w swoich kolejnych książkach konsekwentnie proponuje dzieciom zabawę słowem. Nie jest to jednak słowo traktowane jako skrzydlaty nośnik myśli, a raczej materia, byt złożony z pojedynczych, żyjących własnym życiem liter.

W czasie warsztatów w „Dwóch Siostrach” dzieci bawiły się więc czcionkami, zarówno tymi profesjonalnymi, jak i całkiem amatorskimi, zrobionymi z ziemniaków, tworząc z nich własne książki, o treści zazwyczaj lekko surrealistycznej.

Ci, którzy nie mogli być w Warszawie, mogą poczuć mniej więcej to samo, jeśli tylko wezmą do ręki „Typogryzmola”, w którym Bajtlik zaprasza do wysoce abstrakcyjnego, ale zarazem bardzo realnego świata liter.

Jak napisano na okładce tej książki, „typografia” to projektowanie i układanie liter, jednak już „typogry” to po prostu zabawy literami, a dziecko jako współtwórca tej książki, może robić z nią, co chce, nawet jeśli zamierza po prostu „tylko” gryzmolić.

Chciałabym, aby wszystkie przedszkolaki wkraczały w świat liter właśnie z „Typogryzmolem”, a nie z kolorowymi koszmarkami z gatunku „dokończ szlaczek”.

źródło zdjęcia

Chciałabym też, aby wszystkie przedszkola wyglądały jak to, jakie powstało podobno w Chróścicach pod Opolem.

To ten sam nurt, to samo myślenie o estetyce i wyglądzie otaczającego dzieci świata. Silnie umocowane w wierze w inteligencję małych odbiorców.

Niestety, moje mocno ostatnio sceptyczne podejście do

źródło zdjęcia

świata każe mi myśleć, że z działaniami Jana Bajtlika może być podobnie jak z owym przedszkolem. Mocno chwalone w profesjonalnym architektonicznym świecie, lokalnie jakby nie istniało. Na stronie internetowej gminy Dobrzeń Wielki próżno szukać informacji o tym awangardowym projekcie; strona jedynego publicznego przedszkola w Chróścicach straszy zdjęciami dobrze znanymi wszystkim polskim rodzicom (patrz na prawo).

Póki co, fakt że na warsztatach zorganizowanych w było, nie było mocno zaludnionym mieście stołecznym Warszawa pojawiło się ledwie kilkoro dzieci (mogę się mylić, ale wydaje mi się, że było ich tylko siedmioro, przy czym dwójka przywędrowała aż ze Szczecina), także nie napawa optymizmem.

Mam jednak nadzieję, że Jan Bajtlik, jako że znacznie ode mnie młodszy, a co za tym idzie, z pewnością ciągle jeszcze przepełniony optymizmem i entuzjazmem, nie podda się bez walki. Trzymam kciuki!

Prezentowane na zdjęciach książki to – kolejno:

Wanda Chotomska „Pingwinek”, ilustracje Monika Stolarczyk. Wydawnictwo WILGA, Warszawa 2007.

Jan Bajtlik „Sztuka latania”. Wydawnictwo Hokus-Pokus, Warszawa 2012.

Jan Bajtlik „Typogryzmoł”. Wydawnictwo Dwie Siostry, Warszawa 2014.