"Przekrój" nr 1065/1965, czyli 50 lat temu (cz.3)

Nowy rok szkolny 1965/1966 „Przekrój” (datowany na 5 września 1965r.) powitał zdjęciem zamyślonego młodego człowieka.

50 lat później zmieniło się wszystko: samochody w tle, rodzaj tornistra (dam sobie głowę uciąć, że młody człowiek na zdjęciu nie miał tornistra z Minionkiem) i dziecięcy ubiór. Tysiące szkół Tysiąclecia trzymają się jednak mocno (do jednej z nich chodzi Starszy), podobnie jak zestaw szkolnych lektur piątoklasisty (zestaw na zdjęciu poniżej, zdjęcie nówka sztuka A.D. 2015, nie mylić z A.D. 1965).

W rubryce „Co piszą inni” streszczenie zamieszczonego w „Polityce” artykułu Andrzeja K. Wróblewskiego.

„Na około miliard złotych szacuje Andrzej K. Wróblewski mniej lub więcej dobrowolne dopłaty i składki społeczeństwa na cele społeczne. Licząc, że co roku państwo wypłaca obywatelom około 300 miliardów złotych, jest to kwota w granicach 3 promille. Z tego miliarda – blisko 900 milionów to dopłaty do alkoholu.

Są dwa skrajne stanowiska: jedno, że obywatel nie powinien uiszczać żadnych dodatkowych opłat, że na wszystko co jest społecznie niezbędne, powinno łożyć państwo. Drugie, że trzeba doić jak się da i kogo się da, wprowadzać dopłaty do towarów, do biletów, do klimatu, do kalendarza i w ten sposób ziarnko do ziarnka akumulować jak najwięcej.

- Nie podzielamy – pisze Wróblewski – żadnego z tych stanowisk. Tak czy tak za wszystko płaci społeczeństwo, nawet jeżeli nazywa się państwo. Obywatel powinien mieć zapewnioną autonomię finansową, to jasne. Wewnątrz tej autonomii obywatel powinien popierać – zależnie od swojego wyboru i uznania – takie czy inne akcje, stowarzyszenia, okazje. Opinia i kieszeń publiczna jest lepszym sprawdzianem przydatności jakiejś akcji niż taka czy inna decyzja władz finansujących.”

Hm, czy mi się wydaje, czy jedno z pytań referendum, zaplanowanego na dzień przypadający niemal równo pięćdziesiąt lat po opublikowaniu tego numeru „Przekroju”, brzmi: „Czy jest Pani/Pan za utrzymaniem dotychczasowego sposobu finansowania partii politycznych z budżetu państwa?”

Na stronach 4-6 kolejna zadziwiająca zbieżność. W datowanym na 3 września 2015 roku numerze „Dużego Formatu” reportaż Jacka Hugo-Badera, podróżującego z żoną rowerem (choć chyba czasem także „22-letnim kanciastym mercedesem z napędem na cztery koła”) brzegiem Bałtyku od ruskiej do niemieckiej granicy.

Tymczasem w „Przekroju” z 5 września 1965 roku reportaż Kazimierza Koźniewskiego „Wybrzeżem na rowerze”. „Nas dwóch, on – trzynastolatek, Tadeusz, i ja – stary koń. Dwa rowery typu „Amator”, produkcji polskiej ZZR. Jeden – mój kupiony przed rokiem, drugi w czerwcu br. Cztery sakwy objuczające tylne koła – specjalne rowerowe, nabyte w sklepie PTTK w Warszawie. Cel: wędrówka rowerowa z Gdańska, ściślej: Helu – do Szczecina, ściślej: Świnoujścia.” 

Hugo-Bader w roku 2015 wraca - tak samo jak Koźmiński w roku 1965 - do miejsc, w których już kiedyś był (Hugo-Bader – 21 lat wcześniej, w 1994 roku, Koźmiński - w latach 1939 i 1947). Obaj dziwią się zmianom jakie nastąpiły w międzyczasie.

Koźmiński:

„W przeciwieństwie do Jastarni – Jastrzębia Góra rozwinęła się wspaniale, rozbudowała w nowoczesną miejscowość wczasową. Na oknie restauracji napis: „śniadania”; gdy rano prosimy o jajka i mleko, ofiarowują nam herbatę, wódkę i smażoną kiełbasę oraz sznycel.”

Hugo-Bader niestety nie zwierza się czytelnikom ze swoich kulinarnych, śniadaniowych zaskoczeń. Czyżbyśmy stali się nudni i przewidywalni?

W rubryce „Czytać albo nie czytać” kilka interesujących pozycji.

Robert Stiller „Klatin brat Klatona” – „baśniowa egzotyka” i „59 indonezyjskich baśni dla dorosłych. Wiele w nich fantazji i wschodniej mądrości. Miła lektura w starannym opracowaniu graficznym J. Stannego. Można także polecić na prezent.”

Jeszcze nie czytałam, ale polecam. Opracowanie graficzne, faktycznie, staranne.

We „wznowieniach” redakcja zachwala dwie książki:

Jacka Londona: Maleńką panią wielkiego domu” – „Niezwykła Maleńka Pani, żona bogatego amerykańskiego farmera, jest bohaterką ulubioną szczególnie przez czytelniczki. Jedna z ostatnich powieści Londona”.

Oraz Leszka Kołakowskiego „Klucz niebieski albo opowieści budujące z historii świętej zebrane ku pouczeniu i przestrodze”. „17 przezabawnych esejów-żartów na tematy biblijne. Dowcipne, urocze, a nade wszystko mądre. Dla smakoszów i w ogóle.”

Pierwszą mam (nie czytałam, a jakże), drugiej nie. Koniecznie muszę zdobyć i przeczytać. I w ogóle.

Na zakończenie tym razem wierszyk. Ludwik Jerzy Kern poleca, zwłaszcza na „Pierwsze dni września” i zwłaszcza tatusiom!

„Tajfun znów przeszedł przez stacje,

Żegnaj beztroskie szaleństwo!

Skończyły się dzieciom wakacje,

A tatusiom – słomiane wdowieństwo.

Rozmaite zaczną się sprawy,

Przeszkody różne i dołki…

Witajcie nam szkolne ławy!

Adieu wam barowe stołki!

Rozrabiać już odtąd nie da się,

Będziemy siedzieć jak trusie:

Dzieci, naturalnie, w klasie,

                                            A w domu, naturalnie, tatusie.

                                           No i spoważnieć musimy,

                                           Przestać udawać wariata –

                                           I byle tylko do zimy!

                                           A potem byle do lata!

                                           Z początku nie będzie im letko,

                                           Gdy siądą przy stole razem,

                                           Tatuś ze swoją gazetką,

                                           I dziecię z elementarzem.

                                           Tęsknota głowy omota,

                                           Tatuś grunwalda zapali,

                                           I słysząc: „Ala ma kota”,

                                           Pomyśli:

                                           - Ale był kot z tej Ali…”