Kazuo Ishiguro "Nokturny", czyli trochę o muzyce

W zasadzie to nie mam ochoty pisać akurat teraz.

Moje życie ostatnio wariuje i – tu eufemizm – lekko go nie ogarniam. Po pierwsze, mam w domu już dwoje chorych dzieci (Młodszy oczywiście zaraził Starszego), po drugie: patrz poprzednia notka, po trzecie: dziś o pierwszej w nocy uciekaliśmy z domu przed pożarem i – choć ostatecznie ogień nie dosięgnął naszego mieszkania (wiwat strażacy!) i w zasadzie nic się nie stało – mam wrażenie, że trauma związana z samym faktem jeszcze jakiś czas z nami pomieszka.

Wiem, że to brzmi fantastycznie, ale naprawdę nie jest to chwyt zmierzający do podwyższenia ilości wejść na mój blog. Kto chce, niech wierzy; kto nie chce, trudno.

W każdym razie stoję na stanowisku, że może mi się nie chcieć, nieprawdaż?

                              

Jak się jednak okazało, silniejsza od niechcenia jest obecnie chęć zajęcia się czymś innym. Czymś bezpiecznym i spokojnym. Taki element porządkujący życie jest dla mnie w tej właśnie chwili naprawdę nie do przecenienia.

A poza tym mija termin oddania książki do biblioteki, a o tej akurat książce chciałam napisać (sztuki pisania o książce bez książki nie mam jeszcze opanowanej).

Nie ma to jak proza życia; ona zawsze stawia nas do pionu.

Książek Kazuo Ishiguro nie znam. Podobno są dobre (tak mówią "na mieście").

Sięgnęłam po zbiór jego opowiadań, bo byłam go ciekawa, a ta książka akurat stała na bibliotecznej półce. Poza tym lubię opowiadania.

Nadto, po otwarciu pierwszej strony rzuciło mi się w oczy „Z angielskiego przełożył Lech Jęczmyk”, więc byłam ugotowana. Lecha Jęczmyka wielbię za to, co zrobił dla popularyzowania w Polsce dobrej fantastyki zagranicznej, więc uznałam, że jeśli postanowił coś przetłumaczyć (a myślałam, że tłumaczył do tej pory tylko rzeczy fantastyczne lub dziwne, patrz Palahniuk), to warto na to rzucić okiem.

Książka nosi tytuł „Nokturny”, z podtytułem „Pięć opowiadań o muzyce i zmierzchu”. Bardziej łopatologicznego wykładu z cyklu „Co autor miał na myśli” nie można było zrobić, przy czym – o czym świadczy tytuł angielski – jest to zamysł autorski, nie zaś translatorski czy wydawniczy.

Nie wiem czemu akurat „nokturny”. Rozumiem, że chodziło o krótką formę plus tę grę znaczeń, nawiązanie do zmierzchu (w wersji niemieckiej nokturn to „Nachtstueck”), ale sama, mając muzyczne wykształcenie, na to bym nie wpadła. Do nokturnów nic (poza długością) mi nie pasuje: ani kompozycja poszczególnych opowiadań, ani tematyka (to one są o zmierzchu? naprawdę?), ani nawet instrumenty. Muzycznymi bohaterami kolejnych opowiadań są bowiem gitara, jazzowe amerykańskie standardy, ponownie gitara, saksofon oraz wiolonczela. Gdzie z tym do grania nokturnów, no gdzie? Ja wiem, teraz żyjemy w czasach dziwnych aranżacji, ale mimo wszystko.

I to by było na tyle, jeśli chodzi o czepianie się autora. Niewiele, zważywszy na fakt, iż żeby się uczepić trzeba wykonać intensywną pracę umysłową pt. „poszukiwanie znaczeń, ukrytych sensów i zawoalowanych myśli”.

Aha, za nieporozumienie uważam jeszcze notkę wydawniczą na okładce książki, w której mowa o tym, iż jest to „pięć subtelnych opowiadań psychologicznych (…) połączonych uniwersalnymi tematami – miłości, muzyki i nieubłaganego upływu czasu”. I dalej, że na „scenie wydarzeń (…) pojawiają się kolejne postacie – marzyciele, muzycy, blaknące gwiazdy estrady. Każde z nich znajduje się w przełomowym momencie swojej drogi życiowej.”

O rety, ktoś tu wykonał jeszcze intensywniejszą niż ja pracę umysłową i chyba trochę się przy niej przegrzał.

Ishiguro kocha muzykę. To widać. Widać też mniej więcej jaką muzykę lubi. Nie udało mi się znaleźć informacji, czy sam gra na jakimś instrumencie (wydaje mi się jednak, że nie), ale na pewno jest fanem Stacey Kent i to na tyle dużym, że popełnił kilka tekstów na jedną z jej płyt - „Breakfast in the morning tram”, w tym słowa do „The ice hotel”. 

Dla mnie te opowiadania są właśnie o miłości do muzyki. Pewnie, że są w nich jacyś bohaterowie (jakżeż przy tym urozmaiceni narodowościowo, bo i nawet Węgier, ba! Polak się trafia), rozrzuceni po połowie świata (i Wenecja, a jakże - z gondolą, i Stany, i Londyn, i Hiszpania), którzy są w jakichś momentach życia (ale nie przełomowych, na litość boską, kto to wymyślił?), jednak Ishiguro na pewno nie napisałby o nich, gdyby nie to, że kochają muzykę.

To nie jest łatwa miłość. Jak chyba żadna. Ta jest jednak wyjątkowo zaborcza i wredna. Wymaga wielu poświęceń, wyrzeczeń, a w zamian nie zawsze chce cokolwiek zaoferować. Chyba, że kogoś satysfakcjonuje granie do kotleta… Dla mnie – i zdaję sobie sprawę, że jestem bardzo subiektywna i że pewnie wcale nie to autor miał na myśli – symptomatyczne jest to, że żaden z bohaterów nie ma dzieci, a jedyne „muzyczne” postacie, które je mają – małżeństwo z opowiadania „Malvern Hills” – nie mają ze swoim jedynym, już dorosłym dzieckiem żadnego kontaktu. Coś za coś; nie da się pogodzić dwóch namiętności.

W okresie studenckim bardzo często, przez kilka lat bywałam w miejscu, w którym mieszkali muzycy lokalnej filharmonii i opery. Wiem, że określenie „hotel pracowniczy” nie uchodzi, ale to było coś w tym rodzaju. Nie rozumiałam wtedy, jak można na stałe żyć w takich warunkach; dlaczego oni się tym w ogóle zajmują, zamiast rzucić wszystko w diabły i poszukać jakiegoś lepszego zajęcia. Ja sama, jak tylko okazało się bardzo czarno na białym, że mogę być co najwyżej zastępcą zastępcy muzyka w orkiestrze, dałam nogę. Pewnie kochałam za mało (bo o posiadaniu talentu, a raczej o braku takiegoż nie wspomnę).

I tak sobie myślę, że dobre jest czytanie tych opowiadań z takiej właśnie "muzycznej" perspektywy. Inaczej bowiem można poczuć się czytelniczo rozdrażnionym. Każde z nich opowiada wszak jakąś własną, oddzielną historię, która w zasadzie kończy się nijak. Autor zostawia swoich bohaterów w takich momentach, w których porządny twórca nigdy by ich nie zostawił. Ani puenty, ani sensu. Każde opowiadanie mówi przy tym o innym miejscu, o innych problemach (jawiących się niekiedy niemuzycznemu śmiertelnikowi jako lekko wyimaginowane) – jedynie wątki pierwszego i czwartego opowiadania lekko się krzyżują, ale nie mam pojęcia dlaczego, choć długo się nad tym zastanawiałam.

Jeśli jednak damy się pokołysać takiej muzyce, jaką proponuje nam Ishiguro (a przypadkiem jest to muzyka, którą sama lubię), możemy spędzić miło chwilę lub dwie. Czego chcieć więcej?

 Kazuo Ishiguro "Nokturny. Pięć opowiadań o muzyce i zmierzchu", tłum. Lech Jęczmyk; Wydawnictwo Albatros A. Kuryłowicz, 2010.