Anna i Marcin Meller "Gaumardżos", czyli gruziński szaszłyk o różnym smaku

To, co sprawia, że w danej chwili sięgamy akurat po tę, a nie inną książkę, może być bardzo różne.

Bo słyszeliśmy, że jest fajna.

Bo wszędzie ją reklamują i jesteśmy ciekawi.

Bo nic lepszego nie wpadło nam w ręce.

Bo tak.

Ten przypadek należy do kategorii: bo jak byłam w bibliotece, to osoba przede mną akurat ją oddała.

Gruzją interesuję się tak sobie. Coś tam nawet o niej wiem, bo mam bliskiego znajomego, który od kilku lat stale tam jeździ zawodowo i czasem rozmawiamy sobie o tych jego podróżach i wrażeniach. Ba, czasem nawet dostanę od niego coś gruzińskiego: wino, nanizane na nitkę orzechy w soku winogronowym (mniam!), chałwę (mniam, mniam!).

Poza tym coś mnie ciągnie w tamte rejony. Batumi, ech Batumi, jak śpiewały krajanki Filipinki!

Z kolei, gdy chodzi o autorów książki, moja wiedza jest lekko nieświeża. Marcin Meller jest mi bowiem znany z czasów, gdy pracował jeszcze w „Polityce” oraz gdy podróżował po Afryce z Marcinem Kydryńskim (wzbudzającym we mnie wówczas żywe uczucia). Potem owszem, coś mi się obiło o uszy, że był naczelnym „Playboya”, występował (występuje?) w telewizji, a także pisywał (pisuje?) felietony do tygodników różniących się tylko nazwą, stosowaną zresztą zamiennie; dogłębnie tematu pt. „co robi Meller” jednak nie zgłębiałam.

Z kolei o Annie Dziewit-Meller wiem tyle, że gra, czy raczej śpiewa w kobiecym zespole rockowym (chyba rockowym) i coś pisze. Tak, słowo „coś” dobrze oddaje moją wiedzę o tym, co to jest.

We wstępie do książki autorzy piszą, że to taki „szaszłyk”, złożony z rozmaitego rodzaju opowieści, i do śmiechu, i do płaczu. Czytając dwa pierwsze rozdziały parę razy wracałam  do tych słów, aby sobie przypomnieć jaki był zamysł piszących, gdyż jakoś się rozmijaliśmy. Na szczęście im dalej w lekturę, tym było lepiej.

Atutem książki jest niewątpliwie rzetelność. Widać, że  jej twórcy wykonali olbrzymią pracę, bo nie dość, że byli we wszystkich miejscach, które opisują i do tego byli tam dłużej, przez co poznali ten kraj nie tylko powierzchownie, to jeszcze przeryli się przez morze okołogruzińskiej literatury, którą zresztą obficie przywołują. Ale kiedy bardziej kusi mnie sięgnięcie do owych przywoływanych źródeł, niż do dalszej części książki, to nie jest to dla mnie dobry znak

Książka jest pięknie wydana, opatrzona mnóstwem dobrze opisanych i nawiązujących do aktualnych tematów zdjęć i wyposażona w dwie mapki poglądowe dla geograficznych analfabetów (dziękuję za to z całego serca; kiedy mnie uczyli geografii, to był tylko jeden Związek Radziecki, a potem się z lekka pogubiłam).

Mam jednak ale.

Język, który sprawdza się na blogu czy w felietonie, w książce razi (i żeby nie było wątpliwości: dobrze wiem, jakiego języka sama używam na swoim blogu. Robię to jednak świadomie, mając na uwadze, że jest to blog właśnie, a nie inna, poważniejsza, forma). Chodzi o dobór słów, chęć bycia zabawnym swojakiem. Już w drugim rozdziale miałam dość (a pierwszy miał dwie strony). I do tego kilka razy pojawiło się nieznośne wrażenie, że ktoś tu reklamuje jakieś programy telewizyjne, przypadkiem pochodzące z jednej tylko stacji…

Poza tym Gruzja „teraz” opisana w książce jest dla mnie zbyt jednowymiarowa. Wszyscy są przyjaźni i piją. Zwłaszcza piją. Ach, jak piją! Ach, ileż oni piją! Ach, jak my z nimi też piliśmy! Ach, ach, co to się działo, kiedy to i my z nimi piliśmy!

No może i tak. Ale po pierwsze: ileż można. Po drugie: coś innego Gruzini czasami też chyba robią (z książki dowiadujemy się, że w zasadzie tylko jeszcze jedzą i chodzą do bani)? Po trzecie: nawet jak Hugo-Bader pisał o pijaństwie (a on to nie dość, że pisze baaardzo barwnie, to jeszcze podobno zmyśla), to widział drugie dno. Jego opowieść o ginącym narodzie Ewenków będzie tkwić we mnie do końca życia. U Mellerów (z naciskiem na Mellera, bo to głównie od niego pochodzą te pijackie historie) tego drugiego dna natomiast brakuje. Są tam owszem, jakieś przydrożne kapliczki (bo ciągle ktoś po pijaku wpada samochodem w przepaść), ale przy tej okazji dowiadujemy się w zasadzie tyle, że tam też się pije (za tych, co już nie mogą).

Mocnym fragmentem książki są trzy rozdziały: pierwszy („Dawno temu, za górami, za lasami”), przystępnie przybliżający historię Gruzji (dla mnie same nowości) oraz dwa inne („1992” oraz „6833 do Batumi”), będące w zasadzie klasycznymi reportażami, opowiadającymi o konkretnych zdarzeniach z nieodległej historii: epizodzie z wojny na początku lat 90-tych oraz absolutnie mi dotychczas nieznanej historii porwania samolotu w roku 1983. Niesamowite, wstrząsające.

I detale, przede wszystkim kulinaria. Czytając, prawie czułam te wszystkie intensywne aromaty, ocierałam z brody sok ściekający z pierożków, mieszałam łyżką w garze zawiesistej zupy lobio.

zdjęcie własne, strona 40 miesięcznika "Kuchnia", nr 10/2012

Dużo też pięknych opisów, dzięki którym (przy wydatnej pomocy zdjęć) wszystko staje się bardziej namacalne. Mój ulubiony to ten z gatunku „rodem z bloga”, odnoszący się do jednego z gruzińskich regionów – Swanetii. Czyż bowiem może być coś bardziej przekonywującego niż stwierdzenie: „Gdyby krowy z reklamy alpejskich czekolad zobaczyły kiedyś góry Swanetii, bez wahania opuściłyby swe szwajcarskie obory i to na swańskich łąkach podzwaniałyby fioletowymi dzwonkami”?

Generalnie, rozdziały pisane przez Annę Dziewit-Meller podobały mi się bardziej (pomijam tu wspomniane wyżej rozdziały „reportażowe”, z których na pewno jeden został napisany przez Marcina Mellera). Dostrzegałam w nich bowiem jakieś tło, próbę pokazania czegoś więcej niż tylko tego, jaki jestem niezły gość i kozak, że tak świetnie umiem się bawić z Gruzinami.

Rozumiem, że nadmiar treści, jaką się ma do przekazania może przytłaczać, że trzeba się jakoś określić, niekiedy i ustąpić, o ile chce się trafić do szerszego kręgu odbiorców. Do mnie książka trafiła o tyle, że na pewno poczytam coś jeszcze okołogruzińskiego; może coś z obszernie przytoczonej bibliografii? A może wreszcie zmierzę się z „Dobrym miejscem do umierania” Wojciecha Jagielskiego, lekturą onegdaj porzuconą, bowiem nie wpędzała w dobry nastrój pozostającej pod wpływem hormonów matki karmiącej?

Wydaje mi się, że autorzy pewnie mają jakiś udział w wytworzeniu swego rodzaju mody na Gruzję. Owszem, zadzierzgnięta za czasów poprzedniej prezydentury silna więź (często zresztą wspominana w książce) też jest nie do przecenienia, ale parę soczystych opowieści wyemitowanych w dobrym czasie antenowym w ramach promocji książki ma co najmniej porównywalną siłę sprawczą.

Niedaleko zresztą szukać. O Gruzji coraz więcej.

W tegorocznym październikowym numerze „Kuchni” znajdujemy barwną opowieść o Gruzji i jej winach, a do tego garść przepisów na kaukaskie potrawy.

Z kolei w ostatnim „Dużym Formacie” opowieść o Gruzji teraz, tuż przed zaplanowanymi na 1 października wyborami parlamentarnymi.

A „Gaumardżos”?

Cóż, jak to szaszłyk: niektóre kawałki pyszne, inne za mocno przypieczone, a jeszcze inne można tylko dyskretnie wypluć w garść.

Anna Dziewit-Meller, Marcin Meller "Gaumardżos. Opowieści z Gruzji", Świat Książki, Warszawa 2011