Konopnicka i Lutczyn, czyli przy sobocie o praniu

„Pucu! Pucu! Chlastu! Chlastu!
Nie mam rączek jedenastu,
Tylko dwie mam rączki małe,
Lecz do prania doskonałe.”

Są rzeczy, o których nie mówią kobietom w szkole rodzenia.

Jedną z nich jest to, że fakt bycia Matką pociąga za sobą także dalej idącą przemianę.

W Szopa Pracza.

źródło zdjęcia: Wikipedia

Odkąd jestem Matką, jedną z ważniejszych czynności jaką zawsze mam do wykonania w domu jest Pranie.

Czynność tę trzeba wykonywać permanentnie, gdyż choćby jednodniowa przerwa powoduje gwałtowne spiętrzenie się stosów brudnej odzieży oraz powstanie przeciążeń na sznurach. Trzeba więc stale zachowywać czujność i pustą pralkę, dbając jednocześnie o stałą dostępność miejsca do suszenia.

„ Umiem w cebrzyk wody nalać,
Umiem wyprać... No... I zwalać,
Z mydła zrobię tyle piany,
Co nasz kucharz ze śmietany...”

Piorę, więc jestem; jestem, więc piorę.

Segreguję, przewracam na lewą stronę, rozwijam pracowicie zwinięte w maciupeńki kłębuszek skarpetki (w tym miejscu jako jedyna kobieta wśród trzech mężczyzn oczekuję wyrazów głębokiego współczucia), namaczam, zapieram, płuczę.

„I wypłuczę, i wykręcę,
Choć mnie dobrze bolą ręce.
Umiem także i krochmalić,
Tylko nie chcę się już chwalić!”

Integralną częścią prania jest też niestety wieszanie oraz – co gorsza – ściąganie i składanie oraz (tu apogeum nieszczęścia) prasowanie.

O ile przy tym ostatnią z tych czynności można spokojnie delegować na Ojca, o tyle trzy poprzednie muszą być wykonane osobiście przez Matkę, bowiem - jak uczy doświadczenie – pranie powieszone przez Ojca, a następnie przez niego ściągnięte i złożone, pomimo włożenia przezeń w te czynności całego serca i maksimum dobrej woli, okazuje się być absolutnie nieprasowalnym i nadaje się tylko do ponownego wyprania w celu rozprostowania.

„- A u pani? Jakże dziatki?
Czy też brudzą się manatki?

- U mnie? Ach! To jeszcze gorzej:
Zaraz zdejmuj, co się włoży!
Ja i praczki już nie biorę,
Tylko co dzień sama piorę!(…)”

Żebym choć miała pralkę „z okienkiem”! Wówczas przy okazji prania mogłabym być może ukoić skołatane nerwy, wpatrując się melancholijnie w kręcącą się, otuloną pianą odzież.  

Ba! Czasem tęsknie myślę nawet o czasach przedpralkowych, kiedy to kobiety szły prać nad rzekę. Fakt, jak posłuchać takiej Amalii Rodrigues, kiedy śpiewa o praniu nad rzeką Tag (La vava no rio, lavava") można zwątpić w przyjemność doznań (prałam i marzłam, i płakałam), ale zarazem można zobaczyć i dobre strony – możliwość bycia we wspólnocie kobiet, wykorzystania tego czasu na marzenia, śpiew, pragnienia.

To już nie te czasy, nie ten rytm życia.

Skąd o tym teraz?

Po pierwsze: kiedy piszę te słowa, jest sobota, a więc czas zintensyfikowania czynności pralniczych.

Po drugie: znalazłam starą książkę, którą dostałam jako dziecko. Sądzę, że dano mi ją dlatego, iż nikt z dorosłych jej nie przeczytał, oceniwszy najwyraźniej wyłącznie po tytule i radosnym obrazku na okładce, że się nada.

Pamiętam, że jako dziecko oglądałam ją tysiące razy, każdorazowo tak samo chichocząc. Teraz zastanawiam się, czy aby na pewno wiedziałam z czego się śmieję.

Jest to zbiór rysunków kilku wybitnych polskich rysowników: Bohdana Butenki, Antoniego Chodorowskiego Jerzego Flisaka, Szymona Kobylińskiego, Zbigniewa Lengrena, Zygmunta Zaradkiewicza i mojego ulubionego Edwarda Lutczyna.

Jak napisał w przedmowie Szymon Kobyliński, miała być to w założeniu „książka adresowana do rodziców i wychowawców, zawierająca zbiór dowcipów rysunkowych wybitnych polskich grafików-satyryków, przedstawiających różnorodne sytuacje wychowawcze, ukazane w krzywym zwierciadle.”

Kiedy teraz, po wielu latach ponownie obejrzałam te rysunki, myślę że ich twórcy może i nie zawsze mieli na myśli owe „sytuacje wychowawcze”, ale na pewno stworzyli coś, co ani trochę się nie zestarzało, pomimo że i dzieci, i ich rodzice całkiem inni.

rys.: Antoni Chodorowski

A kiedy doszłam do Edwarda Lutczyna, uświadomiłam sobie, że będąc dzieckiem nie znałam przytoczonego wyżej wiersza Marii Konopnickiej. Poznałam go dopiero niedawno, kiedy przez przypadek trafiła w moje ręce książeczka wydawnictwa Wilga.

O ile jednak Konopnicka, jak zwykle trąca dydaktycznym smrodkiem (gdyż wbrew pozorom jej wierszyk nie jest o dorosłych, tylko krzewi prawidłową postawę matek-praczek wśród młodocianych posiadaczek lalek), o tyle Edward Lutczyn idealnie rozpoznał moje obecne nastroje. Jego rysunek jest o mnie!

I nawet minę, kiedy piorę, mam taką samą…

„Żarty o dzieciach i dorosłych” Nasza Księgarnia, Warszawa 1980

Maria Konopnicka „Pranie”, wydawnictwo Wilga