Przekrój nr 1064/1965, czyli 50 lat temu (cz. 2)

Słowo się rzekło, kolejny numer „Przekroju” sprzed półwiecza u blogowego płota.

A w nim połowę pierwszej strony zajmują doniesienia z rynku książki. Rubryka „Czytać albo nie czytać” jest stałym, istotnym elementem każdego numeru. Jej autorzy tym razem zwracają uwagę m.in. na dwie „wojenne” pozycje.

Pierwsza z nich to „Statysta na dyplomatycznej scenie” Paula Schmidta – opisywana jako „pamiętniki dyplomatycznego tłumacza niemieckiego, często także tłumacza samego Hitlera” oraz „jedna z ciekawszych pozycji wydawniczych dla interesujących się historią najnowszą”. Druga – „Sto jedenaście dni letargu” Adama Grzymały-Siedleckiego – dokumentalny obraz Pawiaka, „sporządzony jeszcze w czasie okupacji, a więc pod świeżym wrażeniem tragicznych przeżyć w hitlerowskiej katowni”. Wstyd się przyznać, ale o żadnej z tych książek nie słyszałam.

Na szczęście natomiast znane mi są kolejne anonsowane pozycje, a mianowicie trzy książki Stanisława Lema. W roku 1965 ukazały się bowiem „Niezwyciężony i inne opowiadania” (wydane po raz drugi), pięć innych opowiadań zebranych w tomie „Polowanie” i – wreszcie – „Cyberiada” – tym razem „w bogatej oprawie graficznej Daniela Mroza”.

Niestety, posiadany przeze mnie egzemplarz „Cyberiady”, choć wyposażony w twardą oprawę i śnieżnobiałe kartki, jest pozbawiony jakichkolwiek ilustracji. Na szczęście mam w domu kilka innych zilustrowanych przez Mroza książek - choć kojarzony głównie z fantastyką, tworzył także ilustracje do powieści Juliusza Verne’a czy opowiadań Sławomira Mrożka.

Mróz był również jednym z twórców szaty graficznej „Przekroju”. Jego słynne „rączki”, odsyłające czytających do następnej strony doczekały się nawet wydania osobnej książki, a surrealizm jego czarno-białych prac mocno zapada w pamięć. Jako dziecko wielokrotnie przeglądałam omawiany właśnie rocznik „Przekroju” – być może dlatego do dziś od pierwszego spojrzenia odróżniam charakterystyczną kreskę Mroza.

W datowanym na 29 sierpnia 1965r. numerze „Przekroju” ilustracje Daniela Mroza (ta na zdjęciu obok została wykonana do tekstu „Kto to był Dr Bexon?”, stanowiącego fragment „Memuarów” Michała Choromańskiego) sąsiadują m.in. trzema rysunkami Sławomira Mrożka. Może się mylę, ale wydaje mi się, że nie ma współcześnie gazety, w której zdecydowano by się na poświęcenie tak dużej ilości cennego miejsca „zwykłym” ilustracjom. Żal.

Tymczasem w rubryce „Lecą świetliki, lecą” zamieszczono mrożące krew w żyłach doniesienia z USA. Redakcja alarmowała najpierw, że „według danych ministerstwa zdrowia 20% dorosłych Amerykanów nie ma ani jednego własnego zęba”, by następnie napomknąć, iż „prof. Ralph Steiman z Uniwersytetu Loma Linda wynalazł sztuczną emalię chroniącą zęby przed próchnicą. Niestety, emalia jak na razie ma własności trujące…”

Ważną częścią każdego numeru „Przekroju” był także „Demokratyczny savoir-vivre w odcinkach” pod redakcją słynnego Jana Kamyczka. W tym numerze porady doczekał się Antoni B., który zwrócił się z prośbą o rozwiązanie nurtującego go problemu: „Jestem często w podróży służbowej po kilka dni. Przybory do mycia wożę w kosmetyczce, którą dostałem od żony. Zapytuję, czy wypada mężczyźnie iść z kosmetyczką do łazienki oraz kłaść ją na nocnym stoliku. Jest bardzo wygodna.”

Odpowiedź Jana Kamyczka usatysfakcjonowała, jak sądzę, pana Antoniego. „Czemu nie, może być kosmetyczka” – stwierdził, wyjaśniając dalej: - „Robiłem ankietę wśród znajomych mężczyzn: wożą przybory toaletowe w woreczkach plastikowych, przy tym nie wiadomo dlaczego najchętniej z napisem: Śniadanie.”

Wreszcie, w mojej ulubionej rubryce „Koci, koci łapci”, zalecenie dla osób miewających problemy z ortografią. „Używaj częściej „Ć”!” – zachęcała redakcja, zamieszczając niżej przykłady właściwego jej stosowania:

„Ćastko

Ćągutka

Će choroba!

Ćągota (y) – (fizyczna skłonność do kogoś powyżej 18 lat!)

Ćamkać (jeść głośno)

Ćamća (człowiek ślamazarny, pozbawiony energii, niedorajda)

Ćapa (j. wyżej)

Ćąć

Wrzećono (kręć się kręć)

Ćeć

Cumćurymćum

                                           Ćoća”

Mam nadzieję, że niniejszy post przeczytają wpływowi przedstawiciele Ministerstwa Edukacji i zdążą – przed zbliżającym się nieuchronnie strasznym dniem 1 września – wprowadzić konieczne w takiej sytuacji zmiany w programie nauczania języka polskiego. Zostaną one z pewnością przyjęte z wdzięcznośćą i przez dzieći, i przez ćało pedagogiczne.

Tym zaś, którym wzmianka o dniu 1 września popsuła humor, razem z redakcją „Przekroju” przypominamy: Bądź słoneczny!