O węgierskich książkach dla dzieci, czyli jak spociłam węgierskiego księgarza

A było to tak.

Od początku wiedziałam, że podczas tej wizyty na Węgrzech muszę odwiedzić jakąś księgarnię.

- Ale po co, mamo? Przecież i tak niczego nie zrozumiesz! – pytały moje dzieci.

Okazało się, że miały rację, choć nie w tym sensie, który wszyscy mają na myśli.

W pierwszym tygodniu pobytu, kiedy temperatura na zewnątrz przypominała te, z którymi aktualnie mamy do czynienia w Polsce (w chłodniejsze dni 35°C), dowiedziałam się tyle, że na kąpieliskach termalnych ani w dawnych fortecach (wybór podyktowany wyłącznie panującą wewnątrz temperaturą) książek nie sprzedają (w żadne inne miejsca nie byliśmy w stanie się udać).

W drugim zaś tygodniu, ho, ho! W drugim tygodniu dowiedziałam się o węgierskim rynku książki wielu rzeczy. Przy czym do dziś ni w ząb nic z tego nie rozumiem.

Wydawałoby się bowiem, że Węgry – jako kraj znacznie mniej liczebny niż Polska – powinny mieć jeszcze większy niż Polska problem z czytelnictwem. Księgarń powinno być więc jeszcze mniej niż w Polsce. Można by się też spodziewać, że liczba tytułów – nie licząc światowych bestsellerów w rodzaju G. Martina lub biografii Mourinho – będzie mocno ograniczona.

Nic z tego.

Być może to specyfika pogranicza węgiersko-słowackiego, ale zwykłą (nie sieciową), całkiem porządną księgarnię znalazłam w Nyergesújfalu (7,5 tysiąca mieszkańców), dwie inne widziałam w Komárom (około 20 tysięcy mieszkańców). Tymczasem w moim rodzinnym. polskim mieście, liczącym ponad 40 tysięcy mieszkańców, od wielu lat funkcjonuje wyłącznie jedna księgarnia, a i to głównie dzięki temu, że poszła dodatkowo w materiały szkolne i biurowe (oferta książkowa jest raczej nędzna).

Księgarnię, w której zatrzymałam się na dłużej znalazłam jednak w Szentendre, mieście reklamowanym w polskich przewodnikach jako „węgierski Kazimierz Dolny”. Być może, dawno nie byłam w Kazimierzu. Przypuszczam, że cechą wspólną może być liczba turystów, choć nie wiem czy Kazimierz jest tak samo intensywnie jak Szentendre wizytowany przez japońskie wycieczki.

Mam także wrażenie, że gdyby nie księgarnia (wchodząca zresztą, zdaje się, w skład jakiejś sieci) wizytę w Szentendre wspominałabym jako nieudaną, do czego walnie przyczyniło się odwiedzenie mieszczącego się na przedmieściach największego (podobno) skansenu węgierskiej wsi (jeśli ktoś chętny, niech pyta w komentarzach). Na szczęście jednak weszłam (do księgarni, nie skansenu) i … zamarłam. A moja rodzina, oczekująca na zewnątrz, zapuściła korzenie.

Okazało się bowiem, że choć półka z pozycjami dla nastolatków wygląda podobnie jak u nas, to w części dla dzieci rzecz przedstawia się całkiem inaczej.

Owszem, są tam książki znane i z Polski. Istotna różnica polega jednak na tym, że po pierwsze są one nadal dostępne w sprzedaży (choć przyznaję, że nie znam węgierskich dat wydań),

Hm, czyżby to "Pluk z wieżyczki"?

 zaś po drugie, węgierskie wydawnictwa nie poprzestały na wydaniu jednej części.

Drogie wydawnictwo "Hokus-Pokus", widzisz to i się nie wstydzisz?!

Zwraca też uwagę liczna reprezentacja węgierskich autorów.

Eva Janikovszky to oczywistość (swoją drogą, ciekawe czy w Polsce zostaną wydane lub wznowione kolejne – po „Gdybym był dorosły” - jej książki?), ale od innych – całkowicie mi nieznanych – nazwisk (wstydzę się, wstydzę!) można było dostać oczopląsu.

czy to na pewno książka dla dzieci?

Nie miałam oczywiście na tyle dużo czasu, by zdążyć przeprowadzić dogłębną analizę. Ograniczona okazała się też możliwość skomunikowania się z bardzo sympatycznym panem księgarzem (ja ni w ząb po węgiersku, on tylko trochę w językach innych niż węgierski).

Mam jednak wrażenie, że rynek węgierskiej książki dla dzieci został aktualnie zdominowany przez wydawnictwo Móra, mogące się pochwalić długą tradycją, a prowadzone – zdaje się, gdyż nie znając węgierskiego niczego nie mogę być pewna – przez syna Evy Janikovszkiej, Jánosa.

O dominacji tej mogę powiedzieć tylko tyle, że marzy mi się, aby któreś z polskich dobrych wydawnictw osiągnęło podobną pozycję na rynku polskim. Ich książki widziałam bowiem i w supermarketach (na głównych półkach, a nie w części z książkami na wagę), i we wszystkich innych księgarniach. Niemal każda z nich wydawała się być czymś porządnym, w każdym razie jeśli chodzi o formę, gdyż treści nie byłam w stanie ocenić.

Otrząsnąwszy się nieco, przystąpiłam do dręczenia księgarza.

Przedstawiwszy się grzecznie („Nazywam się momarta i przybyłam z internetu”), zażądałam natychmiastowego dostępu do książek, które mnie zachwycą, mimo że niczego z nich nie zrozumiem.

Na czoło księgarza wystąpił pot. Spływał on tym intensywniej, im silniej kręciłam głową w geście przeczenia, odmawiając oglądania kolejnych przynoszonych mi książek (jeśli ja po węgiersku umiem powiedzieć: „wino”, „piwo” i „książka”, a on w językach innych niż węgierski zna mniej więcej tyle samo słów, doprawdy trudno jest o płaszczyznę porozumienia).

Aż wreszcie doszło do iluminacji.

On przyniósł, a mnie zatchnęło. Jak się okazało, ze wszech miar słusznie, gdyż chodzi o książkę wielokrotnie nagradzaną, umieszczoną w roku 2010 na liście białych kruków (White Ravens). Od pana księgarza udało mi się dowiedzieć tyle, że ilustratorka – Katalin Szegedi – jest jego zdaniem jedną z najlepszych węgierskich ilustratorek (tu można zerknąć na jej blog i zamieszczone tam przepiękne ilustracje). O treści książki nie dowiedziałam się niczego (nie jest to książka o winie, ani o piwie, stąd zasób wspólnych słów był ograniczony), ale i tak wysupłałam niemało forintów, by móc cieszyć nią swoje oczy.

I choć po powrocie do Polski dowiedziałam się, że „Királylány születik” zostało już jakiś czas temu przetłumaczone na język polski przez nieocenione (z punktu widzenia popularyzowania węgierskiej literatury dziecięcej) i niedocenione (bo któż o nim słyszał?) wydawnictwo Namas, to i tak nie żałuję ani forinta.

A przed węgierskim księgarzem gnę się w niskich ukłonach.