"Przekrój" nr 1089/1966, czyli 50 lat temu (odc. 9)

20 lutego 1966 roku w „Przekroju” nie było mowy o zimie, Brexicie czy zakończeniu pogoni za groźnym przestępcą. Znalazło się tam mnóstwo uroczych historyjek innego rodzaju.

Już na pierwszej stronie Ludwik Jerzy Kern z właściwą sobie lekkością donosił o pladze pożarów w Japonii i jej przyczynach („w miejscowości Numata sprzątaczka w pewnym biurze przez pomyłkę nalała do piecyka zamiast ropy, benzynę. Rezultat: piętnaście spalonych budynków”).

W środku Jan Kamyczek w rubryce „Demokratyczny savoir vivre w odcinkach” musiał zająć się bardziej skomplikowanym problemem, z którym zwrócił się do niego czytelnik Leszek:

„Przywiozłem sobie z podróży sto rolek pięknego różowego papieru toaletowego (próbkę załączam). Po drodze różni ludzie, nawet celnicy, prosili mnie o odstąpienie choć dwóch rolek, a ja nie, wiozłem jak bezcenny skarb. Po drodze do domu wstąpiłem do miasta w którym mieszka moja teściowa i ofiarowałem jej 50 rolek. Przyjęła z wymówkami, bardzo obrażona. Nazajutrz, przed wyjazdem, spytałem gosposię co się stało z tym papierem. Powiedziała „pani kazała sprzedać w zakładzie pogrzebowym na szarfy do wieńców”, co też się stało. Potem teściowa napisała jeszcze list, że z nami zrywa. Co pan o tym sądzi?”

Nie wiem, co w tej historii zachwyca mnie bardziej: różowy papier toaletowy jako przedmiot pożądania czy gosposia jako ktoś, kogo obecność w domu prawdziwej kobiety jest oczywista.

A co na to Jan Kamyczek?

„Pan nie zrobił nic złego, w najbliższej rodzinie taki prezent z podróży jest możliwy (na imieniny już odpada).”

Rubryka „Kącik krytyka” ponownie pełna perełek.

O Norwidzie:

„Za mało miał do powiedzenia ogółowi, myśli jego były mętne i rozpierzchliwe.”

Chmielowski w podręczniku literatury, 1900.

O Fredrze:

 „Talent podrzędny, wiersz gładki, bez oryginalności, komedie są nienarodowe.”

Seweryn Goszczyński, ok. 1839.

O „Ślubach panieńskich” i „Dożywociu”: „Na wpół tylko narodowymi są, to bowiem co ich kwintesencję stanowi, jest raczej po prostu obce, niezupełnie nawet jeszcze przeszczepione na grunt tutejszy.”

Lewestam, 1876.

źródło zdjęcia

O obrazie „Wyjazd na polowanie” Józefa Chełmońskiego:

„Konie się nie modelują, chart ma oko na wylot, szlachcic jest tak gruby, że koń pod nim by stęknął, krzaki rosną na niebie, topole zimą bez liści rywalizować by mogły na szerokość ze stertami słomy wymłóconej, niebo sine, zadymione, niebieskoołowiane, nie odbije się w śniegu przeczystej bieli…”

Sygietyński w „Prawdzie”, 1883.

Siostry Rojek (a konkretnie Ruda) opowiadają natomiast bajkę. Z braku miejsca wyłącznie w skrócie, za to z pełnym morałem:

„Był sobie pewien pan na stanowisku, który nigdy nie chodził na zakupy. Miał od tego żonę i gosposię na przychodnie i nie brakło mu nigdy niczego. Aż pewnego razu, żona wyjechała na wczasy, gosposia zachorowała i pan na wysokim stanowisku udał się do sklepu z warzywami i owocami, by nabyć kilogram bułgarskich winogron.

Za ladą stała młoda panienka i ważyła winogrona. Pan zauważył, ku swojemu oburzeniu, że panienka kładzie na dno torby luźne, podgniłe winogrona, a dopiero na to porządną kiść. Zwrócił jej na to uwagę. Panienka przyzwyczajona do takich uwag, zbyła pana byle czym i ważyła dalej. Ale pan, jak to pan zaczął się awanturować. Powiedział, że żąda pełnego kilograma dobrych owoców i żąda ażeby panienka wywaliła towar na ladę i odważyła mu świeży. Panienka odmówiła stanowczo i zaczęła obsługiwać następnego klienta, który wcale nie oponował, kiedy wsypała mu na dno torby trochę zgniłych owoców. Bo ten klient znał życie i wiedział co i jak.

Nasz pan pojechał do swojego pustego domu i wszystko się w nim gotowało. Takie rzeczy, myślał sobie, taka młoda, a taka bezczelna i nieuczciwa, ja jej pokażę, przekona się z kim miała do czynienia. Poza tym spełnię czyn społecznie pożyteczny i załatwię raz na zawsze tych wstrętnych ludzi, którzy nabierają ludność i obniżają poziom naszych usług, naszego życia społecznego i w ogóle.

Zadzwonił więc do znajomka, znajdującego się również na stanowisku, ale w sektorze handlu wewnętrznego. Opowiedział mu swoją przygodę i poprosił o wyciągnięcie konsekwencji. I to go zgubiło, jak się zaraz przekonacie.

Znajomy naszego pana przyrzekł, że zajmie się tą skandaliczną sprawą, wytłumaczył, że każdy sklep ma margines na odliczenie zgniłego towaru w postaci dziesięciu procent odrzutów i zapewnił, że sprawiedliwości stanie się zadość.

Pan nasz poszedł spać w poczuciu dobrze spełnionego obowiązku społecznego. (…) Zbudziła go delikatnie gosposia na przychodnie, figlarnie mówiąc: jakaś młoda panienka do pana. (…) W drzwiach stanęła zapłakana i zapuchnięta sprzedawczyni z owego sklepu warzywnego. Pan kazał jej usiąść, podać herbaty, przynieść szereg chusteczek do nosa i powiedzieć o co chodzi.

Została oczywiście w trybie doraźnym zwolniona z pracy. I na domiar tego okazało się, że mieszka w suterenie z rodziną złożoną z pięciu osób, że matka jest sparaliżowana, ojciec inwalidą, daremnie starającym się o rentę, że ma siostrzyczkę gruźliczkę, brata chuligana, a kuzynka dwa razy zdawała na socjologię i nie mogła się dostać.

Co do winogron, to kierownik sklepu zapowiedział jej, że jeżeli będzie choć jedno zgniłe grono odpadu to wyleje ją na ulicę, gdyż te dziesięć procent marginesu musi mieć na budowanie domku jednorodzinnego w Falenicy.

Teraz nasz pan na stanowisku ma pełne ręce roboty. Rodzina jest już umieszczona w mieszkaniu, ojciec ma przyznaną rentę, a siostrzyczka jest w sanatorium. Matki na razie nie udało się jeszcze umieścić w szpitalu, pozostaje też sprawa brata chuligana, no i kuzynki, która uparła się z tą socjologią. Panienka ma posadę w Cedecie. Doszły jeszcze sprawy rodziny na wsi, narzeczonego panienki, któremu deglomerują przemysł, w którym pracuje oraz dziadka, który absolutnie nie chce się dać operować na przepuklinę. Rodzina jest dużo i tak szybko nasz pan na poważnym stanowisku się nie opędzi.”

Po takiej historii słowa wydają się puste.

Dlatego, zamiast słów, na zakończenie Steinbergowskie literki: