U. Le Guin "Morski trakt", czyli podglądacz na spacerze

W zamierzchłej przeszłości, gdy podróżując w rozmaite miejsca mogłam spędzać czas na bezcelowym snuciu się po różnych zakamarkach, lubiłam zaglądać przez okna do mieszkań tubylców. Z podejrzanych w ten sposób skrawków tkałam natychmiast w swojej wyobraźni całe historie.

Wyobrażałam sobie, kim są ludzie, których widzę; co robią w swoich domach, ale i poza nimi. Czy kochają się, czy nienawidzą. Czy są biedni, czy bogaci. Czy szczęśliwi, czy niekoniecznie. O niektórych szybko zapominałam, inni zaś tkwili w mojej głowie dłuższy czas. Kilkoro z nich pamiętam do dzisiaj.

I choć nigdy nie byłam – i, nie oszukujmy się, nigdy nie będę – długowłosą i rudowłosą kobietą, noszącą zielone sukienki w groszki, to jednak wędrująca wzdłuż portowego nabrzeża bohaterka okładki „Morskiego traktu” wydaje mi się dziwnie bliska.

Wstyd się przyznać, ale w zasadzie nie znam twórczości Ursuli Le Guin. Poza paroma jej fantastycznymi opowiadaniami nie czytałam niczego innego – żadnej części cyklu o Ziemiomorzu, niczego o Ekumenie. Mam jednak niejasne wrażenie, że „Morski trakt” to coś zupełnie innego niż to, czego spodziewa się po tej autorce przeciętny czytelnik.

Nie ma tu bowiem żadnej fantastyki, żadnych obcych cywilizacji, ba, nawet żadnych latających kotów! Tylko mała, nadmorska (czy raczej nadoceaniczna), amerykańska, fikcyjna miejscowość Klatsand oraz jej mieszkańcy – stali i tymczasowi, współcześni i historyczni. Wszystkich zaś muskamy wzrokiem, jak przez szybę.

Określenie „powieść” nie pasuje do „Morskiego traktu”. To raczej zbiór opowiadań, czy właściwie szkiców, impresji. Nie wiem, jaki był zamysł Le Guin, gdy tworzyła poszczególne z nich, jednak – poza ostatnim, najdłuższym „Krew z krwi, kość z kości” (w wersji oryginalnej po prostu „Hernes”, od nazwiska jego bohaterek) – wszystkie one otrzymały najpierw żywot samodzielny, jako króciutkie historie publikowane w latach 1987-1991 w rozmaitych amerykańskich czasopismach. Zebranie ich w całość i spięcie klamrą w postaci wielowątkowej opowieści o czterech pokoleniach kobiet z jednej rodziny, bardziej lub mniej związanych z Klatsand, stanowiło w tej sytuacji niewątpliwie sprytny zabieg, przydający im dodatkowych znaczeń.

Choć bowiem bohaterem każdej z historii jest inna osoba, jedna czy dwie (raczej kobiety, niż mężczyźni), to jednak niektóre z wątków i postaci powracają w niespodziewanych momentach, choćby tylko w formie wzmianki.  

Z kolei fakt opatrzenia wydania książkowego sporządzonymi przez autorkę mapami Klatsand, przedstawiającymi je w roku 1906 oraz 1986 sprawia, że czytelnik może poczuć się jak rasowy podglądacz, spacerujący uliczkami tego miasteczka.

I choć nie jestem pewna, czy ten zbiór zasłużył aż na to, by – jak napisał na okładce polski wydawca – nominować go do nagrody Pulitzera, to jednak dla mnie stanowił znakomity pretekst do spaceru. Ruch zaś – choćby tylko wirtualny – to przecież samo zdrowie! 

Ursula K. Le Guin „Morski trakt”, przełożyła Maria Grabska-Ryńska. Wydawnictwo „Książnica”, Katowice 2012.