"Odchudzanie ze strachu przed śmiercią", czyli nie ma takiej głupoty, której nie można by opublikować w mediach

„Odchudzamy się ze strachu przed śmiercią” – straszy na okładce sobotnio-niedzielna Gazeta Wyborcza, zapowiadając w ten sposób zamieszczoną w środku rozmowę Doroty Wodeckiej z profesorem Wiesławem Łukaszewskim, psychologiem, wykładowcą w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej.

Sobotnią Wyborczą kupuję mocno nieregularnie. Tę wzięłam. Punkt dla nich.

Drugi punkt za to, że udało im się dokonać rzeczy niemożliwej. Podnieść mi ciśnienie skurczowe powyżej setki.

„Ćwicz z Ewą Chodakowską. Biegaj. Uprawiaj jogę. Bądź fit. Można zwariować od nadmiaru postulatów.” – zagaja Dorota Wodecka, a mnie już trafia szlag.

„Łatwo zauważyć, że to mieszanina snobizmu, komercji, społecznych nacisków, konformizmu i zapewne wielu innych rzeczy.” – odpowiada w tym samym stylu profesor Łukaszewski, a ja gorączkowo rozglądam się za tabletką pod język.

Tak się składa, że – mimo iż nie jestem lekarzem – od ładnych kilku lat sporo czasu poświęcam na lekturę cudzych historii chorób.

Tak się składa, że wiem o obcych ludziach bardzo dużo. Znam ich wiek, wykształcenie, liczbę dzieci, ilość przebytych związków, wzrost i wagę.

Pokaż mi się, a powiem ci, co ci dolega – mogłabym wypisać sobie na czole i z pewnością wkrótce zrobiłabym karierę jako znakomita uzdrowicielka, co to tylko w oczy spojrzy i wie, co w trawie piszczy.

Pani w żółtym sweterku. Lat 56, wzrost 160 centymetrów, waga 89 kilogramów. Podczas poprzedniej wizyty u lekarza oceniającego jej zdolność do pracy (dwa lata temu) ważyła 83 kilogramy. Od dziesięciu lat na rencie.

Uwaga, proszę spojrzeć mi w oczy, diagnozuję: cukrzyca, nadciśnienie tętnicze II° wg WHO, zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa szyjnego, lędźwiowego, stawów biodrowych oraz kolanowych.

Zgadza się? Cóż za niespodzianka!

W Polsce dokonuje się najwięcej amputacji stóp w Europie!

Milion Polaków choruje na miażdżycę, a trzy miliony na cukrzycę. Te choroby w połączeniu z brakiem ruchu i złą dietą stanowią największe zagrożenie dla naszych kończyn! – alarmowały w ostatnich dniach media, dodając: „W zapobieganiu powikłaniom cukrzycy istotne znaczenie ma stosowanie odpowiedniej diety i zdrowego stylu życia.”

Cóż na to pan Łukaszewski?

„Aktywność fizyczna to coś, co wypada robić, tak jak wypada myć zęby. Powszechnie się sądzi, że jest działaniem prozdrowotnym, i zapewne jest, ale to z pewnością nie najważniejszy motyw poświęcania czasu tej aktywności. Najważniejszy – jak się zdaje – to atrakcyjny wygląd. Problem jest jednak w tym, że z jakiegoś powodu trudno nam się do tego przyznać.”

Oddajmy więc może głos mojej babci, lat osiemdziesiąt cztery (codziennie rano obowiązkowa czterdziestopięciominutowa gimnastyka, spacery co najmniej trzy, cztery razy w tygodniu, samodzielna i samowystarczalna).

- Spotkałam ostatnio Marcelę. – opowiada mi babcia. (Marcela to jej dawna koleżanka z pracy, młodsza od niej o dwadzieścia lat). – Ty wiesz, że ona w ogóle nie wychodzi z domu, bo ma takie problemy z nogami?! I strasznie się jej utyło.

Takich opowieści z ust babci słyszałam już wiele. O Marceli, Zosi, Jance, Basi i Krysi. Cztery ostatnie już nie żyją. Wszystkie były znacznie młodsze od niej. I znacznie grubsze (choć moja babcia też nie ułomek), a wolny czas najchętniej spędzały przed telewizorem.

„Wy, media, nabiliście ludziom do głów, że jeśli ktoś ma być wartościowy, to musi być ładny i fit. Człowiek nieładny jest do niczego. Człowiek nieładny jest nikim. Człowiek nieładny nie ma miejsca wśród nas! Czy o to wam chodzi?” – atakuje w dalszej części rozmowy profesor Łukaszewski.

„Dlaczego nie odrzucamy tych standardów?” – odpowiada pytaniem Dorota Wodecka.

„Można spróbować tworzyć standardy alternatywne, czego z małym powodzeniem próbowały na przykład panie Grycan.” –  rzuca Łukaszewski, a do mnie rzuca się mój mąż, widząc że wymagam natychmiastowej reanimacji.

Rzecz nie w tym, że uważam, że tylko chude jest piękne oraz, że tylko młode i ładne do czegoś się nadaje.

Oczywistym jest, że obecny kult piękna i młodości, w którym głównym obiektem czci jest Photoshop, przybiera w zachodnim świecie, do którego zaliczam także i Polskę, niepokojące rozmiary.

źródło zdjęcia

Nie zgadzam się jednak na to, aby promować standardy tworzone przez panie Grycan. O ile bowiem najstarsza z nich jest mi doskonale obojętna, o tyle gdy patrzę na jej najmłodszą córkę chce mi się płakać. Sądzę, że nie jest normalnym, aby dziecko w takim wieku ważyło tyle, co ona, o ile nie cierpi na chorobę łączącą się z zaburzeniami metabolizmu (a zdaje się, że nie cierpi). Uważam też, że to nie ona ponosi za to odpowiedzialność. Za kilkanaście lat, kiedy zacznie ze zdwojoną siłą odczuwać wszystkie dolegliwości, będące typowe dla cywilizacji tzw. dobrobytu, podziękuje jednak za to z pewnością swojej, kreującej alternatywne standardy, mamusi.

Nie zgadzam się więc na to, aby ktokolwiek, nawet z tytułem profesorskim, deprecjonował rolę aktywności fizycznej.

Nawet bowiem jeśli ktoś podejmuje ją ze snobizmu (a z pewnością są takie osoby, wystarczy pójść do pierwszego lepszego sklepu dla biegaczy i popatrzeć na ceny butów oraz odzieży sportowej, zazwyczaj opatrzonej w rzucające się oczy loga), to jest to ten rodzaj snobizmu, który przynosi dobre owoce (uczciwie zaznaczam, że w dalszej części rozmowy wspomina o nich nawet profesor Łukaszewski).

Nawet bowiem jeśli dla szeregu osób jedyną motywacją do rozpoczęcia ćwiczeń fizycznych jest chęć schudnięcia, to nie uważam tego za grzech śmiertelny. Może w ten sposób uda się wreszcie załatać dziurę w budżecie ZUS-u, który przestanie wypłacać znaczne sumy z tytułu rent z powodu niezdolności do pracy. A i kolejki do lekarzy znacznie się zmniejszą.

Na swoich leśnych trasach spotykam wielu biegaczy, maszerowaczy i innych – zdaniem Łukaszewskiego – przerażonych śmiercią. Wszyscy są uśmiechnięci i życzliwi. Jak już pisałam tutaj, regularnie zdarza się, że z niejednym nieznajomym zamienimy parę zdań, bo to że powiemy sobie „dzień dobry” jest oczywiste. 
Może to nadmierne uproszczenie, ale śmiem wyprowadzić z tego wniosek, że uprawianie sportu pozytywnie wpływa na kulturę życia w społeczeństwie, czyniąc je dużo bardziej znośnym.

Czuję się uprawniona do formułowania tego rodzaju ogólnych tez. W omawianej rozmowie Wiesław Łukaszewski (przypomnę: psycholog, legitymujący się tytułem profesora, wypowiadający się dla dużej ogólnopolskiej gazety) podaje bowiem taki oto przykład:

„Dbanie o ciało „załatwia” lęk przed śmiercią?"– pyta Dorota Wodecka, a profesor odpowiada:

„- Kiedy pojawia się niepokój egzystencjalny, poszukujemy dowodów na to, że jesteśmy urodziwi. To wyraźnie pokazuje, jaką wartość ma uroda jako składnik przekonania o własnej wartości. Co więcej, jeśli ludzie mają poczucie, że są dla szeregu osób ładni, to trudniej w nich ten lęk wzbudzić. Mają znacznie niższe wskaźniki lęku przed śmiercią. Przeprowadziliśmy dość zabawne badanie w salonach fryzjerskich. Osoby, które przychodziły do fryzjera, doświadczały znacznie silniejszego lęku przed śmiercią niż ci, którzy od fryzjera wychodzili. Podobne wyniki dotyczyły klientów solarium. Oznacza to, że działania wokół ciała polepszające wygląd pełnią funkcję kojącą.”

W zasadzie powinnam zostawić to bez komentarza. Ale nie mogę się powstrzymać.

Być może profesorowie nie słyszeli nigdy o reprezentatywności badanej grupy.
Być może są zawieszeni tak wysoko w swoim kosmicznym profesorskim świecie, że nie zdają sobie sprawy z tego, że klienci solariów są dość specyficzną grupą (żaden spośród moich znajomych nie jest jej członkiem; nie znam także zbyt wielu starszych pań i panów, którzy korzystaliby z wątpliwych uroków sztucznego słońca). Ale jestem pewna, że z owego „zabawnego” badania nie płyną żadne sensowne wnioski. Podobnie zresztą jak i z całej rozmowy z panem profesorem.

„Odchudzanie ze strachu przed śmiercią” z prof. Wiesławem Łukaszewskim rozmawia Dorota Wodecka. Magazyn „Gazety Wyborczej”, sobota-niedziela, 22-23 marca 2014r.