M. Warneńska "Gorzka miłość", czyli uważaj, gdzie czytasz!

Jako kobieta mocno zajęta, staram się zarządzać własnym czasem w sposób, który może nie prowadzi do uzyskania efektu zagięcia czasoprzestrzeni, jednak niewątpliwie znacznie go rozciąga (czas, nie efekt). Dlatego nie znoszę bezczynnego siedzenia w jakichkolwiek poczekalniach czy punktach usługowych. W torebce niemal zawsze mam książkę; ostatnio okazało się jednak, że powinnam dopracować system doboru lektury do otoczenia.

Salon fryzjerski w centrum miasta. W środku tłum kobiet w różnym wieku, wszystkie chwilowo mało atrakcyjne (część ma głowy przyozdobione sterczącymi w różne strony sreberkami, kilka siedzi w hełmach, niektóre straszą mokrym kołtunem, pokrytym farbą). Większość zaprzyjaźniona z obsługą (nie ma to jak znać panią recepcjonistkę, która wciśnie na szybkie cięcie, mimo że oficjalnie nie ma żadnych wolnych terminów!) i ze sobą wzajemnie. Trwa rytualne opowiadanie sobie wszystkiego, co zdarzyło się od czasu ostatniego wspólnego farbowania odrostów (co cztery tygodnie, moja kochana, nie rzadziej niż co cztery tygodnie!). Poczekalnia przepełniona jest więc opowieściami o tym, że „ileż to można się rozwodzić, moja droga! To będzie już trzecia rozprawa i nic! A Mareczek tak się nie może doczekać, żeby tylko się nie rozmyślił!” Oraz, że „dziś znowu upuściłam mojego ajfona, Basiuniu, no zobacz tylko! I znów kolejny tysiąc na szybkę pójdzie, ach, jak Krzysiulek to usłyszy, to się załamie!” Oraz, że „czy Ty widziałaś w co ta Górniakowa się ostatnio ubrała?! No ta to już za grosz wstydu nie ma!”

W tym wszystkim siedzę ja. Cichutko, w kąciku, bez hełmu oraz sreberek, za to z kołtunem. Nie znam nikogo, nawet pani recepcjonistki, mam jednak ze sobą książkę. Tę książkę.

Gdybym natknęła się na nią w bibliotece, nie wiedząc nic o autorce, raczej bym jej nie wypożyczyła. Okładka nie wróży bowiem dobrze, podobnie jak tytuł (w poprzednim wydaniu było jednak jeszcze gorzej, gdyż tytuł brzmiał: „Kochankowie nad przepaścią”). Na szczęście Monika Warneńska kojarzy mi się wyłącznie dobrze - w podstawówce zaczytywałam się w książkach podróżniczych jej autorstwa. Wprawdzie teraz nie pamiętam z nich już nic (poza tym, że akcja którejś działa się w jakimś polskim miasteczku w Turcji), ale ogólne dobre wrażenie pozostało. Dlatego skusiłam się na "Gorzką miłość" i wcale tego nie żałuję.

Monika Warneńska niewątpliwie potrafiła dobrze pisać. „Gorzka miłość”, mimo nieco chropawego początku, wciągnęła mnie dość szybko i nie puściła aż do końca.

To powieść obyczajowa, z owszem, silnym romansowym tłem, ale zarazem mocno osadzona w XX-wiecznych, historycznych polskich realiach. Śmiem twierdzić, że to właśnie te realia „robią” całą opowieść, bez nich nie byłaby ona tak przejmująca.

Autorka przeplata wątki i związki, opisując jednak losy przede wszystkim trzech – w różny sposób ze sobą powiązanych – rodzin. Poznajemy dzieje kilku par – od najbardziej tragicznych (a zarazem najstarszych) Zuzanny i Kamila, przez młodszych Jolę i Krzysztofa, do najmłodszych Andrzeja i Agaty. W tle pojawia się jednak szereg innych postaci, w tym przygnębiające małżeństwo Pawła i Janiny.

Myliłby się jednak ten, kto sprowadziłby rzecz do prostego romansu. W czasach, które opisuje Warneńska, w tym przede wszystkim w bardzo mrocznych latach pięćdziesiątych, miłość miewała niestety gorzki smak. A snując tę niesłodką historię miłosną, autorka stawia  przy okazji szereg pytań, często aktualnych także dzisiaj.

Pytań o granice historycznej pamięci, o to, czy trzeba także po kilkudziesięciu latach pielęgnować wspomnienia dawniej wyrządzonych krzywd, czy też mogą zdarzyć się sytuacje, które w pewien sposób je unieważnią.

Pytań o odpowiedzialność dzieci za wybory rodziców. O to, czy mogą odpokutować złe urodzenie. I która szala powinna przeważyć: ta na której położy się lojalność wobec rodzica, czy ta z prawem do bycia osobną, szczęśliwą istotą?

Wreszcie pytań o ludzką przyzwoitość. O to, czym jest odwaga. Nie ta tania, tak jak w czasach, w których żyjemy teraz, gdy co drugi widzi w sobie bohatera, ale ta prawdziwa, którą można ocenić tylko w chwili próby.

Na większość z tych pytań znajdziemy odpowiedź w książce. Być może niektórzy obruszą się, że jest taka prosta, albo że nieprawdopodobna. Ci mogą więc wymyślić sobie własną, ale gorycz historii może stać się wówczas nie do przełknięcia.

Wróćmy jednak do naszych kołtunów. Siedzę cichutko w kąciku i czytam TĘ książkę. Nie interesuje się mną pies z kulawą nogą, panie w hełmach i sreberkach omiotły mnie bowiem wprawdzie na początku wzrokiem, ale natychmiast uznały za całkowicie nieinteresującą. Czytając, przez jakiś czas staram się ukryć okładkę przed wzrokiem ciekawskich. Po jakimś jednak czasie, pochłonięta akcją, zaniedbuję środki ostrożności. Dzieje się to wówczas, gdy docieram do fragmentu, nad którym znienacka, mimo znakomitej samokontroli, zaczynam cicho szlochać. Mrugam, symuluję katar, patrzę w sufit, wszystko na nic, łzy po policzkach płyną mi jak grochy. Natychmiast wokół mojego fotela zaczyna się robić gęsto. Pani recepcjonistka, która do tej pory patrzyła na mnie niczym przez szklaną ścianę, nachyla się ze szklanką wody. Basiulek podaje mi chusteczkę. Pani jak dotąd ciągle nierozwiedziona, z troską pyta zaś „Co, zdradził ją?”

Drodzy czytelnicy tego bloga! Jeśli chodzicie do fryzjera i marzycie o tym, by zacząć się tam zaprzyjaźniać, koniecznie weźcie ze sobą następnym razem „Gorzką miłość”. Jeśli natomiast chcecie po prostu oddać się dobrej lekturze, czytajcie tę książkę wyłącznie w domu!

Monika Warneńska „Gorzka miłość”. Wydawnictwo Poradnia K, Warszawa 2010.