K. Ostrowska-Biernacka, R. Kajzer "Luneta czasu i Konstytucja 3 maja", czyli w zaklętym kręgu historycznej nudy

Kiedy miałam 16 lat, przez przypadek znalazłam się w listopadzie gdzieś w środku Polski, na obozie harcerskim, w otoczeniu obcych mi ludzi.

Mimo że nie byłam harcerką, 10 listopada o godzinie 23:30 wywleczono mnie z łóżka i poprowadzono głęboko w las, gdzie o północy, przy ognisku odbyło się krótkie spotkanie (apel?) z okazji rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę.

Ogromnie się wówczas wzruszyłam i – przez krótki czas – poczułam się żarliwą patriotką, gotową bronić mojego kraju do krwi ostatniej.

Dwa lata temu, razem z moim mężem i dziećmi, pod koniec kwietnia znaleźliśmy się w Pałacu Prezydenckim na uroczystości ważnej dla nas prywatnie, ale mającej także wymiar państwowy. Prezydent wygłosił wówczas krótkie, ale treściwe przemówienie, nawiązujące do zbliżającej się rocznicy Konstytucji 3 Maja. Poczułam dumę z tego, że tam jestem, że stoję w tym miejscu, pod biało-czerwoną flagą.

Tamtego roku, w dniu trzeciego maja, wyjątkowo obejrzeliśmy w telewizji transmisję państwowych obchodów trzeciomajowego święta. Czułam, że jest to ważny dzień, że powinnam zwrócić dzieciom na niego uwagę.

3 maja jest w naszym kraju traktowany jako jeden z kolejnych dni wolnych do pracy, okazja do wypoczynku, a przede wszystkim – położenia kiełbasy lub kaszanki (a najlepiej: i kiełbasy, i kaszanki) na grillowym ruszcie.

O narodowym, patriotycznym wymiarze tego święta zazwyczaj się nie myśli. Sama zresztą też tego nie robię, pomijając wyżej wzmiankowane, nadzwyczajne okoliczności.

Wydaje mi się, że nie ma w tym niczego dziwnego – wszak w czasach mojego dzieciństwa to święto nie istniało. W szkole uczono mnie, owszem, o Konstytucji 3 Maja, ale nikomu nie przychodziło do głowy, by świętować rocznicę jej uchwalenia. Skupialiśmy się raczej na tym, czy zdążymy skleić wystarczającą ilość gołąbków na patyku, niezbędnych do radosnego wymachiwania w czasie pierwszomajowego pochodu.

Czasem nachodzi mnie jednak chęć, by zwalczyć w sobie patriotycznego lenia. Robię wtedy różne rzeczy. Ostatnio kupiłam dzieciom książkę – napisaną przez Katarzynę Ostrowską-Biernacką, a zilustrowaną przez Ryszarda Kajzera „Lunetę Czasu i Konstytucja 3 maja”.

Byłam nastawiona bardzo pozytywnie – wszak to jedna z niewielu pozycji dla dzieci o tematyce historycznej.

Zachęciła mnie okładka oraz format – kojarzący mi się z ulubioną serią mojego dzieciństwa – „Poczytaj mi mamo”.

Niestety, środek rozczarował.

Nie mam pomysłu na to, jak można by w ciekawy sposób przybliżyć dzieciom tę tematykę. Być może jest to po prostu niemożliwe, a być może potrzeba tylko więcej radości, poczucia humoru i wyczucia tego, co interesuje młodych czytelników.

Forma książeczki (zarówno gdy idzie o treść, jak i formę) sprawia, że jest ona zbyt trudna w odbiorze dla dzieci kilkuletnich, z kolei dzieci starsze są nią – już po kilku stronach – śmiertelnie znudzone (sprawdziłam na kilkorgu). Brakuje w niej bigla, czegoś, co porwie, zainteresuje, sprawi, że nudny historyczny świat stanie im przed oczami jak żywy.

Cała historia sprowadza się do opowieści o tym, jak piątka dzieci znajduje skarb, a w nim tytułową lunetę czasu, która po skierowaniu jej na obraz przenosi patrzących w świat malowidła, na które patrzą.

Świat obrazu „Konstytucji 3 maja” autorstwa Jana Matejki, do którego trafiają bohaterowie książki, jest jednak wyjątkowo nudny i statyczny (mimo że niby wiele się dzieje), a uczestniczące w wydarzeniach dzieci (w wieku od jedenastu do sześciu lat) niespotykanie wręcz mądre i rozważne. Pal sześć, że znają łacinę; gorzej, że nie robią w zasadzie żadnych głupstw, a przeniesione znienacka w realia roku 1791 czują się w nich zupełnie swobodnie, ucinając sobie erudycyjne pogawędki na temat liberum veto.

Próbowałam, naprawdę próbowałam, wyobrazić sobie któregoś z moich synów i ich koleżanek i kolegów w takiej sytuacji i nijak nie mogłam zobaczyć tak ładnego obrazka jak w książeczce.

Autorka tekstu książki jest członkinią zarządu fundacji „Nasza Historia”, która została powołana, by „przybliżać dzieciom i dorosłym ważne wydarzenia historyczne, kulturalne i tradycje kraju”; by propagować „wartości rodziny” oraz promować ideę „wolontariatu jako postawy społecznej”. Idee szczytne, tyle że chyba trzeba jeszcze dopracować pomysł na to, jak zaszczepić je innym.

Jeśli bowiem chodzi o moją rodzinę, niestety ta lektura niczego nie przybliżyła, a już na pewno nie rozpropagowała.

Bo ziewanie w czasie czytania mało interesujących książek moje dzieci opanowały już dawno.

Katarzyna Ostrowska-Biernacka, Ryszard Kajzer „Luneta Czasu i Konstytucja 3 maja”. Muchomor, Warszawa 2013.