E. Cherezińska "Północna Droga", czyli co kryje Wiking pod futrem

Ta sama rzeczywistość ma wiele odsłon. Coś, co dzieje się tu i teraz, dla jednego będzie końcem jego świata, dla innego zaś nic nieznaczącym epizodem.

To jacy jesteśmy i jak postrzegamy rzeczywistość, jest wypadkową bardzo wielu czynników.

Moja perspektywa jako spełnionej prywatnie i zawodowo, przyzwoicie zarabiającej kobiety, matki dwójki zdrowych dzieci jest zupełnie inna niż perspektywa mieszkającej dwie ulice dalej samotnej matki niepełnosprawnego syna, utrzymującej się dzięki pomocy społecznej.

Mój i jej światy mogą się czasem przeciąć, czasem zazębić, ale zawsze zachowają swoją odrębność. Możemy jednak spróbować opowiedzieć sobie o nich; jeśli będziemy uważnie słuchać, może uda się nam zrozumieć coś więcej? 

Cykl Elżbiety Cherezińskiej „Północna Droga” to próba takiego właśnie spojrzenia na świat i pokazania, że nie ogranicza się on do czubka nosów naszych własnych oraz naszych znajomych. Ile bowiem osób, tyle historii, a każda tak samo prawdziwa.

W dwóch pierwszych częściach swoje historie opowiadają Sigrun („Saga Sigrun”) i Halderd („Ja jestem Halderd”), kobiety żyjące w Skandynawii w drugiej połowie X wieku, niemal równolatki (Sigrun jest młodsza od Halderd tylko o pięć lat).

Sigrun jest „jasna. Jasne włosy, jasne oczy, jasnozielona suknia. Młode złoto.” Takie też jest jej życie – hołubionej córki wielkiego i poważanego wikińskiego wodza – Apalvaldra, żony pięknego i mądrego Regina, władcy Namsen. Miłość i szacunek otaczają ją od urodzenia, większość problemów udaje się rozwiązać. Ot, dobre życie.

Halderd. „Wysoka, smukła, ciemnooka, dumna. Emanowała siłą.” Niczego w życiu nie dostała za darmo, a to co ostatecznie stało się jej udziałem, zostało drogo przez nią okupione. Jest uważna i pojętna. Musi podjąć wiele decyzji, z których każda przybliża ją do zrozumienia istoty i sensu życia. Swojego i innych.

Po przeczytaniu pierwszej części nie byłam przekonana, czy aby na pewno – jak napisano na okładce – faktycznie miałam do czynienia z „tętniącą energią życia wytrawną i porywającą narracją, wysmakowanym wizerunkiem psychologicznym postaci, niezwykłą urodą detalu”. Początkowe sto stron czytało mi się bowiem dość ciężko, pierwszoosobowa narracja robiła wrażenie chropawej i wcale nie porywającej, a niekiedy bardzo naiwnej. Kiedy jednak upłynęło parę dni od zakończenia lektury i okazało się, że ten świat cały czas tkwi gdzieś pod moimi powiekami, doszłam do wniosku że warto sięgnąć po kolejną opowieść.

Słusznie, bowiem „Ja jestem Halderd” jest w mojej ocenie lepszą książką. Może z uwagi na osobę narratorki, której przeżycia są o wiele bardziej złożone niż te, które były udziałem Sigrun. Może też dlatego, że zaczynamy widzieć wielowątkowość i polifoniczność całej historii, mimochodem wywracając do góry nogami ten obraz wyimaginowanego świata, jaki sami wcześniej stworzyliśmy. Niewiele rzeczy jest takich, jakimi się nam wydają. Tak było w wieku dziesiątym, tak samo jest i w dwudziestym pierwszym stuleciu.

skandynawska bogini Freja

Cherezińska nie poprzestaje jednak na prostym zestawieniu historii dwóch różnych kobiet. W sadze przeplatają się bowiem także religie – starodawne wierzenia skandynawskie z wkraczającym tryumfalnie chrześcijaństwem i płcie – świat nieobecnych, wiecznie wojujących mężczyzn oraz trwających w domu kobiet, umiejętnie lawirujących między rzeczywistością z czasów, gdy mężowie zjeżdżają do domu, a tą, gdy ich nie ma, a trzeba – mimo to, ale czasem i dzięki temu – zarządzać zwykłym życiem.

Świat przedstawiony w dwóch pierwszych częściach jest też niezwykle zmysłowy. Choć wokół toczą się liczne wojny, po których kolejni mężczyźni stopniowo, acz konsekwentnie przeprowadzają się do Walhalli, nie znajdziemy tu drobiazgowych opisów kolejnych bitew czy manewrów wojennych. Polityka, planowanie, dowodzenie są, owszem, obecne (w drugiej części silniej niż w pierwszej), ale nie mają pierwszoplanowego znaczenia. Zamiast opisów krwawych jatek i wysławiania sprytnych manewrów bitewnych, należy się więc spodziewać erotyki (w pierwszej części silniej zaznaczonej niż w drugiej), nadspodziewanie odważnej, ale w żadnym razie nie wulgarnej.

Wydaje się też, choć z braku wiedzy merytorycznej w żadnym razie nie potrafię tego zweryfikować, że Cherezińska wykonała olbrzymią pracę, by swoją opowieść osadzić w prawdziwych historycznych realiach. Choć główni bohaterowie są postaciami fikcyjnymi, żyją jednak wśród autentycznych skandynawskich postaci, giną w bitwach, które rzeczywiście się zdarzyły. Ciekawym pomysłem jest zresztą zamieszczenie na końcu każdej z książek kalendarium, opisującego z jednej strony autentyczne zdarzenia, z drugiej zaś dziejącą się równolegle fikcyjną rzeczywistość książkową.

Moje wątpliwości budzi jedynie to, czy saga nie jest przypadkiem raczej babskim czytadłem, mało atrakcyjnym dla mężczyzn. Mój osobisty mąż po przekartkowaniu pierwszej części i uzyskaniu ode mnie paru informacji na jej temat, odmówił bowiem dalszej współpracy, a ja nie nalegałam, gdyż sama miałam wrażenie, że faktycznie przebrnięcie przez tę lekturę mogłoby się okazać dla niego niemożliwe.

Być może to jednak przypadek odosobniony i znajdą się męscy amatorzy takich historii. W końcu – by nie szukać daleko przykładów - sama z wypiekami na twarzy chłonęłam kolejne strony historii stworzonej przez G.R.R. Martina – było, nie było, mocno męskiej i krwistej.

Niewykluczone też, że odpowiedź na tę wątpliwość znajdę po przeczytaniu trzeciej części, opowiedzianej tym razem przez mężczyznę, Einara.

Elżbieta Cherezińska „Saga Sigrun”, „Ja jestem Halderd”. Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań.