J. Irving "Świat według Garpa", czyli o czytaniu, które boli

Zdarzają się książki, które uważam za dobre, ale do których nie chcę wracać.

Niektóre są grube, inne cienkie; część z nich czyta się szybko, pozostałe zaś w pocie i znoju.

Są też dobre filmy, których nie byłam w stanie obejrzeć w całości, gdy oglądałam je po raz pierwszy i stanowczo wykluczam możliwość jakiejkolwiek powtórki.

Mimo takiego podobieństwa sytuacji, okazuje się, że o ile nie mam problemu z tym, by wyjść z kina w trakcie źle na mnie działającego seansu, o tyle wpływające na mnie w taki sam sposób książki zawsze czytam do końca. Dlaczego?

Pewnie z tego samego powodu, dla którego książki czytała Jill Sloper, formalnie zatrudniona przez wydawcę Garpa, Johna Wolfa, jako sprzątaczka, faktycznie jednak pełniąca rolę najważniejszego w całym wydawnictwie krytyka literackiego.

Dlaczego przeczytałaś tę książkę? – pyta Jill zdumiony John Wolf, ta zaś odpowiada:

„- Rany – Jillsy jakby się litowała nad Johnem Wolfem, że jest tak beznadziejnie głupi. – Czasami to się zastanawiam, czy pan zna te książki, które pan wydaje – potrząsnęła głową. – A czasami myślę sobie, dlaczego to pan wydaje książki, a ja myję klozety. Tyle, że już wolę szorować klozety, niż czytać te pana książki. Rany, rany.

- Ale skoro ci się ta książka tak nie podobała, to po co ją w ogóle czytałaś, Jillsy?

- Po co – po to, po co czytam inne: żeby się dowiedzieć, co dalej.

     John Wolf patrzył na nią w osłupieniu.

- Prawie we wszystkich książkach nic się nie dzieje – powiedziała Jillsy. Rany, panu mam to mówić? A w innych to się po prostu wie, co będzie dalej, więc też ich nie trzeba czytać. Ale ta książka, ta książka jest taka stuknięta, że człowiek wie, że coś się stanie, ale ni diabła nie może zgadnąć co. Człowiek sam musi być stuknięty, żeby się domyślił, co dalej – zakończyła Jillsy.

- Aha, to znaczy, że ją przeczytałaś, żeby się tego dowiedzieć, tak? – zapytał Wolf.

- No, a jaki może być inny powód do przeczytania książki?”

Chylę czoła przed mądrością Jill Sloper, gdyż nie potrafiłabym lepiej niż ona wytłumaczyć, dlaczego dobrnęłam do końca „Świata według Garpa”.

Książki, która początkowo ciekawiła mnie jako historia o – wydawało mi się – mocno ekscentrycznej kobiecie, która przez całe życie dobrze wie, czego chce i tego się trzyma. W miarę lektury zaczęło mi się jednak wydawać, że nacisk został położony raczej na problemy, jakie rodzą się w relacji matki z synem. Wkrótce po raz kolejny zmieniłam zdanie i doszłam do wniosku, że jest to przede wszystkim opowieść o pisarzu i o tym, czym jest pisanie, zwłaszcza we współczesnym świecie.

Potem zaś zaczęły rodzić się demony i mniej więcej w połowie okazało się, że przeczytanie każdej kolejnej strony przychodzi mi z coraz większym trudem.

[Garp] „poszedł do pokoju Walta i z kolei przyglądał się małemu. Napawał się tak bliskim widokiem dziecka. Położył się koło niego czując jego świeży oddech; przypomniał sobie moment, w którym oddech śpiącego Duncana stał się po dorosłemu nieświeży. Było to dla Garpa nieprzyjemne przeżycie, kiedy wkrótce potem, jak Duncan skończył pięć lat, stwierdził, że jego oddech podczas snu jest jakiś zakisły, a nawet z lekka cuchnący. Jak gdyby już się w nim rozpoczął proces rozkładu, powolnego umierania. Wtedy po raz pierwszy zdał sobie sprawę ze śmiertelności swojego syna.”

Kompletnie nie pamiętam, co sobie myślałam, kiedy czytałam tę książkę po raz pierwszy. Było to lata świetlne temu, miałam wtedy kilkanaście lat i – jak sądzę teraz – nie miałam pojęcia o co chodzi w tym życiu. Teraz pewnie też ze stanem mojej życiowej świadomości mogłoby być lepiej, ale przynajmniej znacznie się podszkoliłam. Jestem też aktualnie o parę lat starsza niż Garp, a jego życiorysem i przeżyciami można by wszak obdzielić co najmniej kilku ludzi.

Historia życia Garpa jest bardzo prawdziwa, choć też i przerysowana. Jest w niej miejsce na różnoraką miłość, sporo seksu, jeszcze więcej książek, szereg namiętności i pasji, zaś najwięcej chyba śmierci.

Przeczytałam ją do końca, bo chciałam dowiedzieć się, co będzie dalej. Mam nadzieję, że długo tego nie zapomnę i nie przyjdzie mi do głowy, by przeczytać ją ponownie. 

John Irving „Świat według Garpa”, przełożyła Zofia Uhrynowska-Hanasz. Czytelnik, Warszawa 1994.