M. Szczygielski "Poczet królowych polskich", czyli wybierz, co zechcesz

Myśląc od pewnego czasu o tym, co i jak napiszę o tej książce, nie mogłam się zdecydować czy pójść w erudycję, rozrywkę, czy może perwersję.

Bo oto mogłam skupić się na tym, że autor, zanim napisał swoje przerażająco opasłe dzieło, musiał wykonać niemal mrówczą pracę, starając się odtworzyć warszawsko-lwowski świat lat dwudziestych i trzydziestych minionego wieku. Ta powieść bowiem, a zwłaszcza jej ostatnia część – klucz, to istne kompendium wiedzy o świecie przedwojennego polskiego kina czy rewii oraz jego gwiazdach. Każdy, kto choć raz dał się oczarować Stanisławowi Janickiemu i cyklowi „W starym kinie”, poczuje w czasie lektury chęć, by obejrzeć któryś z przedwojennych polskich filmów, a najchętniej wszystkie naraz. 

Bez problemu mogłam także napisać post z myślą o tych, dla których ulubioną rozrywką bywa oglądanie współczesnych produkcji telewizyjnych.

Dla wielbicieli południowoamerykańskich telenowel Szczygielski przygotował bowiem zachwycający seans, w którym występują zarówno małżeńskie pary, jak i podstępni, acz fascynujący kochankowie, spokojne życie i krwawe zbrodnie, porządni obywatele oraz zdeprawowane typy.

Z kolei zwolenników filmów kostiumowych autor uhonorował, lokując akcję powieści w stylowych dekoracjach, nie zapominając jednocześnie o tak niezbędnych rekwizytach jak pióra, brokat czy perhydrol.

Wreszcie, wziął pod uwagę także i wielbicieli polskich seriali "z życia wziętych", tworząc dla nich historię o około trzydziestoletniej, pracującej w korporacji singielce, skonfliktowanej z matką, za to zaprzyjaźnionej z gejem.

Że klisze? Owszem, ale najwyraźniej zaczarowane, bowiem łyka się je niemal bez zażenowania.

Statystycznie stosunkowo najlepiej rokował post uwypuklający przede wszystkim „momenty”. Tradycyjne i uświęcone związki w powieści występują bowiem nader rzadko, w odróżnieniu od tych opartych o nietypowe upodobania seksualne. Że będzie wątek gejowski, to oczywiste – dostaniemy go, wedle życzenia, w lwowskim kostiumie z lat dwudziestych XX wieku lub bez niego. Oprócz tego poruszona została też kwestia transseksualizmu i emancypacji seksualnej kobiet, przejawiającej się, hm, w niemal samowystarczalności przy zapłodnieniu.

Bez dwóch zdań, czytelnicy co bardziej wstydliwi, ale też i ci popędliwi przed lekturą powinni przygotować sobie zapas lodowych kostek, którymi będą mogli schładzać pałające rumieńcami policzki.

Wszystkie te koncepcje zdały się jednak psu na budę, gdyż – z takich czy innych powodów - dzisiaj myślę o tej książce przede wszystkim jako o powieści o śmierci. Odchodzeniu, przemijaniu, choć z wiarą w to, że nie definitywnym, gdyż nawet jeśli tam nie będzie niczego, to może ktoś przechowa nas w swojej pamięci.

Śmierć stanowi klamrę spinającą całość opowiedzianej przez autora historii; od niej wszystko się zaczyna, ale i na niej kończy. Czy kończy naprawdę? Chyba nie, choć niewątpliwie zamyka szereg rozdziałów.

Śmierci u Szczygielskiego jest wiele, tak jak w życiu. Przytrafia się młodym i starym, bywa nagła lub spodziewana, kłopotliwa albo przynosząca niespodziewane korzyści.

Umierają i odchodzą też światy. Ten naszych babć, dziadków nieuchronnie przesuwa się w stronę niebytu, a zastępująca go rzeczywistość ma z nim niewiele wspólnego. Ilu z nas jest jak książkowa Magda Król, wnuczka nie rozumiejąca niemal żadnej z rzeczy, które dla jej babki były oczywiste?

„Co ona by zrobiła, gdyby nagle znalazła się w tamtych okolicznościach, w tamtym czasie i sytuacji? Nie jest nauczona strachu. Przepadłaby albo schowała się w mysiej dziurze. Poddałaby się nakazowi instynktu samozachowawczego, myślałaby tylko o sobie”.

Czy możemy to w ogóle zrozumieć? A jeśli nawet tak, to po co?

Ina Benita (źródło zdjęcia)

Ina Benita odeszła dawno temu i wydawało się, z uwagi na zapomnienie, w które popadła, że na zawsze. Marcin Szczygielski wskrzesił jednak jej postać, dając jej drugie, całkiem nowe życie. Po co?

Może dla rozrywki, gdyż przy tej książce można naprawdę przyjemnie spędzić co najmniej kilka godzin.

Może dla siebie, żeby dać upust fascynacji tą postacią.

A może też i dla innych, po to żeby zrobili z tą historią, co zechcą.

Marcin Szczygielski „Poczet królowych polskich”. Instytut Wydawniczy Latarnik i Oficyna Wydawnicza AS, Warszawa 2012.