Archiwalnie o sporcie, czyli w przededniu mundialu

Tuż przed rozpoczęciem kolejnego mundialu, będącego w ocenie jednych świętem sportu, zaś zdaniem drugich żenującym komercyjnym widowiskiem, w jednym z numerów mojego ulubionego archiwalnego miesięcznika „Ty i ja”, pochodzącym z maja 1967 roku natknęłam się na idealnie pasujący do okoliczności felieton „Opiekuna domowego”.

„Kiedy ma się lat kilka, bo nawet nie kilkanaście, jest się sportowcem doskonałym. Piłka jest piłką i niczym więcej. Dziecko gra, bo ma na to ochotę.  Gra, bo gra je cieszy. Gra, bo chce wygrać po prostu tę grę, w której właśnie bierze udział. Później gra się już po coś. Na przykład po to, żeby być kimś. Liczyć się, być sławnym, zwiększać prestiż swojej grupy. Powiecie mi na to, że w tym znaczeniu świat dorosłych nie zna w ogóle czynności bezinteresownych. Ależ oczywiście, tylko że sport jest, nie wiedzieć czemu, tą dziedziną, gdzie stosuje się taryfę ulgową. Jeżeli dziewczyna zajmuje się intensywnie sobą nie w tym celu, by ładnie wyglądać i podobać się, lecz w zamiarze zostania gwiazdą filmową, mniema się po prostu, że jest głupia. Podobnie ocenia się piosenkarza-amatora, który układa swoje życie zgodnie z mitem wielkiej kariery. Jeżeli natomiast młody sportowiec szykuje się na gwiazdę stadionów, to nikt nie ma do niego pretensji. Nie jest śmieszny. Nie jest niemądry. Jest wartościowym młodym człowiekiem, któremu trzeba co najwyżej wspomnieć od czasu do czasu o potrzebie zrobienia matury. A ilu mamy w Polsce młodych ludzi, którzy są takimi sportowcami mitomanami? Ilu nimi nie jest?”

Moi obaj synowie jako przedszkolaki chodzili (Młodszy nadal chodzi) na zajęcia piłkarskie. Oglądanie ich nieporadnych prób strzelenia gola, odbieranie ich po zajęciach zziajanych, spoconych i uśmiechniętych od ucha do ucha, stanowiło czystą przyjemność. Po okresie przedszkolnym przychodzi jednak czas przejścia do „prawdziwej”, klubowej piłki. Czas zetknięcia się z pełnymi ambicji tatusiami i mamusiami, widzącymi już oczyma wyobraźni swoją pociechę w roli następcy co najmniej Lewandowskiego. Czas treningów cztery razy w tygodniu po półtorej godziny plus wszystkie weekendy (nigdy w życiu nie zapomnę pewnego noworocznego poranka, kiedy to – jako matka siedmiolatka - odebrałam sms od trenera o treści: „o 13.00 zapraszam na halę na mały noworoczny rozruch”). Czas, kiedy radość płynąca z uprawiania sportu zostaje zastąpiona przez ciężką pracę, osładzaną komercyjnymi marzeniami. Starszy wytrzymał przez rok. Nauczona tym doświadczeniem Młodszego pewnie już w ogóle nie poślę do klubu, zwłaszcza że zaprzyjaźniony fizjoterapeuta, na co dzień pracujący z uprawiającą sport młodzieżą, stale donosi o rosnącej liczbie dwunasto i trzynastolatków trafiających do niego z poważnymi urazami stawów kolanowych, doznanymi w trakcie podobno profesjonalnych treningów piłkarskich.

Wracając jednak do Opiekuna Domowego, to dalej pisze on tak:

„Inna strona tej samej sprawy to styl kibicowania. Są tacy kibice, którzy idą na stadion w nadziei obejrzenia dobrego meczu. Wydaje się jednak, że niepokojąco wielu idzie tam po prostu w tym celu, by się przekonać czy „swoi” dadzą sobie radę z „obcymi”. W pewnym sensie jest to całkiem naturalne. Swoje typy ma się nie tylko na wyścigach. Zauważmy wszakże, jak często ceni się nie grę, lecz wygraną. Końcowy efekt, a nie widowisko. Patrzy się na bitwę, a nie na zawody sportowe. Oklaskuje się sukcesy swoich i błędy ich przeciwników. Rzadko odwrotnie. Wygwizduje się sprawiedliwe orzeczenia sędziowskie, jeśli tylko godzą w „swojego”. Wiem, różnie to bywa, ale tylko tych kibiców słychać.(…)

Nie chciałbym być źle zrozumiany. Nie mam nic przeciwko sportowi. Nie sądzę również, aby kiedykolwiek mógł on stać się czystą zabawą. Nie wierzę w możliwość wyeliminowania z niego mitu kariery czy też owych gromadnych emocji, które znajdują sobie w sporcie pożywkę zastępczą. Marzę o czymś innym. O tym mianowicie, aby można było w Polsce uprawiać sport bez ambicji prywatnych, regionalnych lub narodowych. Prywatnie i dla własnej przyjemności. (…) Sport niewiele mnie, w gruncie rzeczy, obchodzi. Interesują mnie natomiast pewne radości ze sportem związane, które dzisiaj przeznacza się niemal wyłącznie dla zawodników oraz młodych ludzi, z których mogą wyrosnąć zawodnicy. Czy cała reszta może tylko siedzieć na trybunach i oddawać się uniesieniom zbiorowym?

Może należałoby zorganizować specjalne kluby sportowe, w których zrzeszaliby się ludzie, którzy nie interesują się żadnym Wielkim Sportem, a chcieliby jakiś malutki sport uprawiać, wcale nie będąc sportowcami? Taki klub miałby na przykład własny basen, do którego nie wpuszczano by zawodników lub rezerwowano dla nich jakieś wyjątkowe niewygodne godziny.”

Przed nami miesiąc sportowych zmagań, które w tym roku, z uwagi na lokalizację oraz sposób ich organizacji, budzą wyjątkowe kontrowersje. Na szczęście „nasi” nie grają, obędzie się więc bez wspominanych przez Opiekuna gromadnych emocji. Nie ma jednak szans na brak komercji. Starszy już od dwóch miesięcy wydaje wszystkie własne pieniądze na „kolekcję kart piłkarskich” (swoją drogą, pomysł godny geniusza marketingu!), inni pędzą do sklepów RTV celem nabycia nowego, jeszcze lepszego niż kupiony rok temu, telewizora. Popołudniami na boiskach pojawią się zaś nowe rzesze chwilowych pasjonatów futbolu, przyodzianych w świeżo zakupione sportowe koszulki z logo mistrzostw.

I tylko ojciec albo matka razem ze swoimi kilkulatkami i ich gumową piłką przez jakiś czas nie dopchają się do orlików. Ale kto by się tam nimi przejmował.