M.Mortka "Ostatni rycerz", czyli jak się okazało, że marna ze mnie feministka

Wydawałoby się, że będąc kobietą wyemancypowaną, która za młodu w równym stopniu sięgała po książki z półki „dla dziewcząt” (by przywołać choćby czytany przeze mnie po wielekroć cykl o Ani z Zielonego Wzgórza lub Jeżycjadę Małgorzaty Musierowicz), jak i „dla chłopców” (przeczytane wszystkie Tomki i historie o Panu Samochodziku), powinnam postępować identycznie, edukując czytelniczo własne dzieci. Nic bardziej mylnego.

Nie mam pojęcia dlaczego, ale ile razy kupuję lub wypożyczam książki dla moich dwóch synów, zawsze sięgam po te, które są przeznaczone „dla chłopców”. Im samym płciowe etykiety są jeszcze raczej obojętne; to ja – świadomie lub nieświadomie – dokonuję takich właśnie wyborów.

Niewykluczone, że za dwadzieścia lat będę pluć sobie w brodę. Zwłaszcza że uważam, że żadnemu chłopcu nie zaszkodzi, gdy przeczyta którąś z dziewczyńskich historii. Przynajmniej będzie miał o czym rozmawiać z koleżankami, a może nawet – jeśli przebrnie przez więcej niż jedną pozycję – uda mu się je zrozumieć.

Jeśli chodzi o Starszego, jego szanse na zrozumienie kobiet innych niż własna matka są, póki co, marne. Po przeczytaniu „Hobbita" i „Opowieści z Narnii” oraz po wirtualnym zdobyciu szeregu zamków w komputerowej grze Heroes of Might & Magic, na dobre wsiąkł bowiem w historie o smokach, trollach i goblinach.

Zupełnie nie wiem więc czemu, kiedy na bibliotecznej półce zobaczyłam „Ostatniego rycerza” Marcina Mortki, wzięłam go bez wahania, zamiast odrzucić ze wstrętem, zaopatrując się w „Zuźkę Zołzik” lub cokolwiek-innego-co-będzie-genderowo-poprawne.

Jak zorientowałam się już po lekturze, w sieci reklamuje się tę książkę jako Sapkowskiego dla dzieci. W zasadzie chyba słusznie, bo sama miałam identyczne skojarzenia. Podobny jest bowiem główny bohater – niby ostatni rycerz króla Krystiana, a faktycznie społeczny, nie traktowany poważnie prawie przez nikogo, wyrzutek. Podobna jest także pojawiająca się wokół menażeria – skrzat, gnom, centaur, krasnolud, smok. Wspólne skojarzenia może budzić też sama historia, silnie eksponująca wątek drogi oraz żeńska bohaterka, Lidia, obdarzona nadprzyrodzonymi mocami. Gdyby jednak podążać dalej tym tokiem rozumowania, okazałoby się, że jest to historia podobna także do wielu innych historii ze świata fantasy. W każdej z nich bowiem coś lata i zieje ogniem, w szeregu z nich główni bohaterowie podróżują, w wielu pojawia się szlachetny, wymagający pomocy, władca.

„Ostatni rycerz” to bardzo poprawna książka dla dzieci około ośmioletnich. Jest tu i emocji, i akcji w sam raz tyle, by zadowolić odbiorców w takim właśnie wieku. Pojawia się dowcip (moim zdaniem nieco przyciężkawy, ale Starszy chichotał, gdzie było trzeba, czyli gdzie autor sobie to zamyślił), nieco grozy („mamoooo! nie czytamy dalej, ja się boję!”) i wystarczająco dużo fantastycznych stworów, by przyciągać uwagę młodego czytelnika. Mimo więc że ja miałam wrażenie wtórności, Starszy wydawał się zadowolony. Kiedy ja nieco gubiłam się w nadmiarze postaci i związanych z nim historii (autor najwyraźniej chciał wrzucić do jednej książki wszystkie możliwe fantastyczne stwory i wątki), Starszy w zasadzie bezbłędnie wszystko ogarniał. Wreszcie, gdy ja kręciłam nosem na ilustracje (koszmarna moim zdaniem okładka, nieco lepsze, być może dlatego, że czarno-białe, ilustracje w środku), Starszy wydawał się być zupełnie z nich zadowolony.

Wszystko to, razem wzięte, oznacza ni mniej, ni więcej tylko tyle, że Młodszy najpewniej podzieli niepoprawny genderowo czytelniczy los Starszego. Marcin Mortka nie napisał bowiem niestety żadnej powieści o księżniczkach. Jest za to autorem cyklu o Wikingu Tappim, który ma obecnie spore szanse, by załapać się na nasze rodzinne, wieczorne  wspólne czytanie.

Marcin Mortka „Ostatni rycerz”; ilustracje black gear. Grupa Wydawnicza Foksal sp. z o.o., Warszawa 2013.