M. Rejmer "Bukareszt. Kurz i krew", czyli za nic nie wysiądę na tej stacji

Kiedy nieco ponad miesiąc temu czytałam książkę Małgorzaty Rejmer, bardzo przeżywałam tę lekturę. Kolejne rozdziały, z których każdy stanowi pozornie oddzielną historię, ale w ostatecznym rozrachunku składa się na bardzo spójną całość, stanowiły dla mnie spore emocjonalne wyzwanie. Odchorowałam zwłaszcza pierwszą część, poświęconą czasom „komunizmu, złota i błota”, by zacytować samą autorkę.

Wydawało mi się wówczas, że to jedna z tych lektur, które zostają w pamięci na zawsze, po których nic nie wydaje się takie samo jak wcześniej.

Tymczasem minął miesiąc. Przyznaję, był to miesiąc bardzo dla mnie intensywny. Pełen zmian i ważnych decyzji. Stojący pod znakiem braku czasu, a zarazem – z takich czy innych powodów – zmuszający mnie do skonfrontowania się z własną przeszłością, wyzwalającą niespodziewane niekiedy uczucia.

Być może właśnie dlatego, kiedy dziś wreszcie usiadłam do napisania tego posta, w głowie znalazłam niewiele ponad pustkę. Żadnych emocji, żadnych obrazów. Niewiele więcej ponad: „w Rumunii jest źle, a było jeszcze gorzej”.

To chyba źle świadczy o książce.

A może o mnie?

Bukareszt nie jest miastem, które bierze się pod uwagę, gdy układa się trasę wakacyjnych wyjazdów. Rumunia nie jest państwem, które chce się odwiedzać i o którym chce się wiedzieć coś więcej niż to, że znakomicie mieści się w szufladce krajów drugiej, a może nawet i trzeciej kategorii.

Po lekturze książki Rejmer mam jeszcze mniejszą niż wcześniej ochotę, by odwiedzić ten kraj.

Jasne jest bowiem (jestem mądrzejsza, bo dziś ponownie przekartkowałam książkę, by przypomnieć sobie poszczególne historie), że nie znajdziemy tam optymizmu i piękna.

„Asta e” – „tak to już jest”, to chyba najczęściej cytowany w tej książce rumuński zwrot. No owszem, jest źle, ale przecież asta e.

Pogodzenie się Rumunów (ale czy na pewno wszystkich?) z otaczającą ich rzeczywistością drażni, zniechęca, napełnia niezrozumieniem. A raczej drażniłoby, zniechęcało i napełniało niezrozumieniem, gdyby nie pierwsza, stanowiąca niemal połowę książki, część. Po jej przeczytaniu, po uświadomieniu sobie wszystkich okropieństw, z jakimi – zwłaszcza za czasów rządów Ceaușescu – stykali się na co dzień, zaczęłam patrzeć na nich inaczej, z większą wyrozumiałością. Faktycznie, asta e.

Pałac Parlamentu (Dom Ludu); źródło zdjęcia: wikipedia

„Historia ukształtowała Rumunów tak, że nie mają do niczego ani do nikogo zaufania. W ich życiu było tyle zmian i niepewności, że w nic nie wierzą, ani w polityków, ani w instytucje, ani w ludzi dookoła. Każdy zawsze radził sobie sam. Zbyt wiele razy państwo i historia zrobiły z nas głupców.”, mówi Rejmer rumuński historyk, Lucian Boia, a ona dorzuca do tego garść rumuńskich powiedzeń: „Dasz komuś chleba z solą, pożre cię całego.” „Masz pieniądze, masz przyjaciół, nie masz pieniędzy, nie masz przyjaciół.” „Na duży ból lekarstwem ból większy.” oraz poprawia przekleństwami.

„Zaczynam kolekcjonować najbardziej obrazowe rumuńskie przekleństwa. Tworzą one alternatywną rzeczywistość, w której główne role odgrywają penis, nazywany miękko pula, matka osoby obrażanej oraz sacrum, czyli: wszyscy święci, zmarli, bogowie oraz, nieodłącznie, diabeł.

   Czasami naraz. Przykład: „Będę dymał wszystkich świętych twojej matki na lodzie.”

   No, to jest coś. Że ktoś obraża czyjąś matkę – znamy. Że ktoś miesza do tego świętych matki – to już pewna egzotyka. Ale że akt zemsty dzieje się na lodzie – to już arcyrumuńska fantazja. (…)

   Z wściekłych słów powstaje obrazek, który jest groteską i śmiechem. „Dziwisz się jak Maryja, gdy pierwszy raz zobaczyła pizdę w lusterku”, mówią czasem co bardziej dowcipni Rumuni. W języku rumuńskich przekleństw tabu popełnia samobójstwo, wieszając się na sznurówkach.”

Rejmer spędziła w Bukareszcie dwa lata; twierdzi że jeszcze tam wróci. Mimo tego, że pisze znakomicie, nie planuję ponownego towarzyszenia jej w tej podróży.

Małgorzata Rejmer „Bukareszt. Kurz i krew.” Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2013.