G. Kasdepke "Co to znaczy...", czyli w koło Macieju, a dziecko obśmiewa się jak norka

Z książkami dla dzieci mam problem.

Nie wiem, czy powinny podobać się dzieciom, czy mnie. Czy może i dzieciom, i mnie? A może tylko mnie, bo ja – o tak, ja to dopiero się znam na książkach, furda tam dzieci?!

Książki Grzegorza Kasdepke zasadniczo lubię. Zasadniczo podobają się też mojemu dziecku (Starszemu, bo Młodszemu czytałam tylko jedną).

Ja doceniam różnorodność stosowanych form literackich, lekkość pióra, poczucie humoru, umiejętność przystępnego przybliżania dzieciom spraw czasem trudnych.

Starszy często chichocze i słucha z zainteresowaniem. Martwiak z opowieści o detektywie Pozytywce wywoływał u niego dreszcz niesłychanych emocji związanych z pojawieniem się prawdziwego negatywnego bohatera.

Książka „Co to znaczy…” opatrzona jest podtytułem: „czyli 101 zabawnych historyjek, które pozwolą zrozumieć znaczenie niektórych powiedzeń”. Doświadczenie uczy, że użycie przymiotnika w tytule nie wróży dobrze. Konieczność sięgnięcia przez autora po takie właśnie narzędzie językowe świadczy bowiem o tym, iż tak bardzo jest on dumny z tego, że jego dzieło jest właśnie takie (tu odpowiedni przymiotnik), że aż musi nam o tym od razu powiedzieć, dając tym samym wyraz swojej głębokiej nieufności wobec intelektu czytelnika.

Tak więc: to są niewątpliwie zabawne historyjki. Bardzo zabawne. Prześmieszne. Ale czemu jest ich aż 101???

I tu wyjaśnienie.

To nie jest recenzja negatywna. To jest - w zasadzie - recenzja pozytywna.

Doceniam pomysł. Super, że znalazł się ktoś, kto „wziął na tapetę” szereg związków frazeologicznych, będących zazwyczaj idiomami, próbując w przystępny sposób wyjaśnić ich znaczenie dzieciom. Super, że poprzestał na zwrotach faktycznie używanych, nie mających jeszcze waloru historycznego – to przecież krok w stronę ocalenia ich od śmierci przez nieużywanie. Autor wyjaśnił bowiem m.in. co to znaczy „biec jak na skrzydłach”, „dostać małpiego rozumu”, „mieć spóźniony zapłon”, „siedzieć komuś na karku” czy „wpuścić kogoś w maliny”. Przyznam szczerze, że byłam zdziwiona tym, że mój syn przed lekturą rozumiał tylko część tych zwrotów (sporą, ale chyba jednak mniej niż połowę). Przecież tyle razem od dawna czytamy, a ja sama dużej części z tych zwrotów używam, niektórych wręcz nadużywając (te nadużywane znał, np. doskonale wiedział, co znaczy „mieć czegoś powyżej uszu”…). Za niezły uważam też pomysł skontrastowania ilustracji z tekstem: ilustracje łopatologicznie wykładają dany zwrot, natomiast dopiero tekst wyjaśnia ich właściwe znaczenie.

Jest jednak jedno ale.

Autor, choć opatrzył książkę wstępem, w którym wyjaśnił, że można czytać ją jak się chce (po kolei lub nie), zapomniał napisać, że absolutnie i pod żadnym pozorem nie można jej czytać na raz, w rozumieniu: ciurkiem, jak zwykłą książkę.

My nasz egzemplarz mieliśmy wypożyczony z biblioteki, bardzo rygorystycznie egzekwującej terminy zwrotów i możliwość przedłużania czasu wypożyczenia. Jako że Starszy jest niezwykle praworządny, absolutnie nie dopuszczał myśli, że moglibyśmy po prostu przetrzymać książkę dłużej i zapłacić karę. „Szybciej, mamo, musimy czytać szybciej, bo nie zdążymy!”

Tak z tą książką postępować nie wolno.

Nie wolno, gdyż wówczas w czytającym rodzicu wyzwalają się uczucia brzydkie. Kiedy czyta w kółko o głupkowatym tacie Bartusia, który najbardziej lubi leżeć przed telewizorem i oglądać mecze, nic w domu nie umie zrobić, a jak ma odkurzyć, to zapomina podłączyć odkurzacz do prądu, to przy dziesiątej takiej historyjce – choćby był wojującą feministką, nienawidzącą mężczyzn – zazgrzyta zębami. Kiedy po raz dwudziesty dziewiąty („jeszcze 72 historyjki? Nie wytrzymam, nie wytrzymam!”) przeczyta o tym, że u Bartusia zawitała z wizytą gderliwa babcia, a Bartuś sypnął tatusia, który wcześniej na stronie rzucał kąśliwe uwagi na temat babci Bartusia, a swojej oczywiście kogo? tak, tak, teściowej, wówczas rodzicowi przypomni się, jak bardzo nienawidzi wszystkich głupich dowcipów, z tymi o teściowej na czele.

Czytanie tych historyjek w dowolnej kolejności, ale w niewielkich odstępach czasowych spowoduje, że wszystkie użyte przez Autora klisze (a jest ich sporo, te powyżej przytoczyłam tylko przykładowo) zaczną wyć wielkim głosem. Głosem czytającego rodzica.

Tym niemniej. Kiedy ja czytałam i bezgłośnie wyłam z rozpaczy – Starszy zaśmiewał się do rozpuku. Kiedy ja rwałam włosy z głowy, czytając po raz dziesiąty danego dnia, jak to Bartuś skompromitował któregoś z rodziców przed ich szefostwem – Starszy zwijał się w kłębek ze śmiechu. Kiedy ja wywracałam oczy do góry, on popadał w tak dobry humor, że aż dostawał największej w swoim dotychczasowym życiu głupawki.

Wnioski końcowe:

a)     czytać, bo Autor odwala za nas kawał roboty (komu z rodziców chciałoby się tak pracowicie zgromadzić i przystępnie wyjaśnić aż tyle zwrotów?)

b)     nie czytać, jeśli nie można bardzo rozłożyć lektury w czasie.

Ja jednak przyznaję szczerze: fakt istnienia drugiej części tej książki zamierzam przed moimi dziećmi skrzętnie ukrywać. Chyba, że przeczytają ją sobie sami, wtedy proszę bardzo.

Grzegorz Kasdepke "Co to znaczy..." Wydawnictwo Literatura, wydanie 9, 2009.