M. Pagnol "Żona piekarza", czyli dobrego chleba daj nam piekarzu

źródło zdjęcia: Wikipedia

Polacy jedzą coraz mniej chleba! – taka alarmująca wieść przetoczyła się parę dni temu przez serwisy informacyjne. Jako przyczyny wskazywano drożyznę oraz pogarszającą się jakość pieczywa.

Fakt, o dobry chleb coraz trudniej. Jeśli spóźnię się do mojej ulubionej piekarni, coraz częściej nie mogę zmusić się, by kupić pieczywo w innym miejscu. Żadna bułka, żaden chleb nie budzi mojego entuzjazmu. Większość jest gumowata i jałowa w smaku, a do tego świeci w ciemnościach. Brr!

A ilu z nas osobiście zna piekarza, który wypiekł kupiony właśnie chleb? Kto wie, jakiej mąki używa i jak osiąga ten właśnie smak?

Piekarz w małej prowansalskiej wiosce, w której rozgrywa się akcja filmu Marcela Pagnola, jest najważniejszą personą w całej wsi. Ksiądz wprawdzie puszy się i nadyma, zaś Markiz jest zdecydowanie najbogatszy i najbardziej wpływowy, ale braku któregokolwiek z nich mieszkańcy wsi specjalnie by nie odczuli. Brak piekarza albo zły piekarz, to natomiast zupełnie co innego!

„rozumiesz, jest chleb i chleb” – mówi Rzeźnik, a ja przyznaję mu całkowitą rację.

„Żona piekarza”, która wyszła w Polsce drukiem, jest scenariuszem filmu, nakręconego przez Marcela Pagnol w 1938 roku. Jest to komedia z genialnym Raimu w roli głównej, do której Francuzi mają nadal olbrzymi sentyment, ale która jest zaledwie jednym z ponad trzydziestu obrazów, jakie Pagnol wyreżyserował.

Nie bez znaczenia jest fakt, iż scenariusz filmu powstał na podstawie opowiadania Jeana Giono. Wydaną w Polsce „Żonę piekarza” opatrzono wstępem napisanym przez samego Pagnola, który wskazuje na pozbawione tytułu piętnastronicowe opowiadanie Giono (określane przez niego mianem „arcydzieła”) jako na źródło swojej inspiracji. W dostępnych w internecie informacjach wymienia się z kolei – liczącą znacznie więcej niż 15 stron - autobiograficzną powieść J. Giono pt. „Jean le Bleu”. Tak czy siak, Jeanowi Giono wyrządzono sporą krzywdę, marginalizując jego wkład w powstanie tej historii. Cudownie byłoby wszak móc równolegle przeczytać ów pierwowzór, który tak zainspirował Pagnola.

źródło zdjęcia:  www.evene.fr

Osobiście mam nieodparte wrażenie, że gdyby nie powodzenie, z jakimi spotkały się w Polsce wydane wcześniej autobiograficzne powieści Pagnola, wydawnictwo nie podjęłoby ryzyka wydania tej właśnie pozycji. Czy ktoś słyszał wszak, by wydawać drukiem scenariusz filmowy (wiem, że to się zdarzało, ale zazwyczaj bywało nieporozumieniem)? Marcel Pagnol nie był ponadto w zasadzie pisarzem – z beletrystyki na jego konto zapisać można chyba tylko wydane pod koniec życia wspomnienia, wcześniej zaś tworzył przede wszystkim sztuki teatralne; był również reżyserem filmowym.

Myślę też, że ryzyko wydawcy byłoby większe, gdyby nie fakt opatrzenia książki (a konkretnie jej okładki) sympatycznymi i charakterystycznymi rysunkami Sempe’go.

Sama historia jest ciepła i sympatyczna, choć jeśli pomyśleć o niej głębiej, ma też dość gorzki podtekst. Pomimo, że akcja toczy się w zapyziałym prowansalskim miasteczku (na marginesie, nie jestem sobie w stanie wyobrazić, w jaki sposób Amerykanie zaadaptowali tę historię dla siebie, w musicalu „The Baker’s Wife”), pewne rzeczy wydają się uniwersalne.

Śmiałam się pod nosem, czytając o spotkaniu Proboszcza i Nauczyciela, podczas którego Proboszcz oświadczył, iż zdemaskował swojego rozmówcę już tylko na podstawie wystającej z jego kieszeni gazety.

„- Proszę nie zaprzeczać, widziałem. Pan czyta „Le Petit Provençal”.

- Tak, czytuję „Le Petit Provençal”. Opłacam nawet prenumeratę.

- Prenumeratę! To już szczyt.

- Ksiądz chciałby, żebym czytał „La Croix”?

- Tak, proszę pana, tego właśnie bym chciał! Miałbym dla pana o wiele więcej szacunku, gdyby czytał pan „La Croix”! Znalazłby pan tam naukę o wiele cenniejszą i bardziej pożywną niż w fanatycznych wymysłach bezbożnych dziennikarzy”.

Wystarczy podstawić w miejsce nazw gazet odpowiednio: „Politykę” i „Uważam Rze”, bądź też „Tygodnik Powszechny” i „Gościa Niedzielnego” i już mamy gotowy dialog rodem z polskiego miasteczka.

Ponadto te imiona kotów: Pompon i Pomponeta (żona Pompona)! Daję słowo, jeśli będę miała kota, nazwę go Pompon!

źródło zdjęcia: www.kot.pl

Zachwycił mnie także fragment dotyczący języka włoskiego. Coś jest w tym wniosku, do którego doszedł Piekarz:

„ (…) powinno się zakazać mówienia po włosku, a zwłaszcza ŚPIEWANIA po włosku. Bo powiem księdzu, że mężczyźni NIGDY nie rozumieją po włosku, a kobiety ZAWSZE. (...)

(Piekarz śpiewa) BELLA, SENIORITA, DELIKATA, APETITA, BRUM, BRUM-BUM, BRUM…

(…) A rano niesiesz jej kawę do sypialni, a tam tylko poduszka i to jest kolejna tajemnica. Zresztą papież, który jest Włochem, wcale nie mówi po włosku. Mówi po łacinie, wiem o tym. A dlaczego? Bo to jest święty człowiek i nie chce, żeby kobiety za nim chodziły”.

Myślę, że mój mąż powinien być w takiej sytuacji wdzięczny losowi za to, że wszyscy Włosi napotkani podczas naszych wakacji mówili do nas po niemiecku…

Wracając jednak do chleba.

Piekarz Aimable nie jest w stanie upiec go, nie mając u boku swojej młodej i pięknej żony. Kocha ją, tak jak potrafi (a nie jest to miłość romantyczna, o nie, nie); czyni to jednak na pewno szczerze i ze wszystkich swoich sił. Prosi:

(…) jeżeli sprowadzicie mi moją Aurelię (…), będziecie mieć piekarza jak się patrzy. Będę wam piekł chleb, jakiegoście nie widzieli. Ciasto do każdego wypieku będę wyrabiał pół godziny dłużej. Będę dodawał rozmarynu do chrustu, którym palę w piecu. A potem, jak włożę ciasto do pieca, nie będę spał jak zwykle, tylko zaglądał co pięć minut, żeby nie stracić go z oczu. To już nie będzie dodatek do jedzenia, tylko smakołyk…. Nikt nie powie: „Zjadłem kawałek sera z chlebem”, tylko: „Skosztowałem chleba z kawałkiem sera”. (…) I w każdym bochenku, który wam upiekę, będzie moja życzliwość i wdzięczność”.

Jeśli ktoś zna takiego piekarza, który potrzebuje pomocy, proszę dać znać. Rzucę wszystko i popędzę do niego. W zamian oczekuję tylko miłości włożonej w tę prostą, zwykłą czynność pieczenia chleba.

Za umożliwienie mi przeczytania tej książki bardzo, bardzo serdecznie dziękuję Guciamal:))

Marcel Pagnol „Żona piekarza”, Wydawnictwo Esprit S.C., Kraków 2010.