F.S.Fitzgerald - Opowiadania, czyli fascynująco o pięknych, młodych i niekoniecznie szczęśliwych

„panie powyżej lat trzydziestu pięciu wiedzą doskonale, że jeśli młodzież tańczy w lecie, czyni to w najgorszych w świecie intencjach”

Zaraz, zaraz! Jak to? To panie powyżej lat trzydziestu pięciu to nie młodzież? I nie mogą tańczyć? Zwłaszcza latem?

Powyższy cytat pochodzi z pierwszej strony opowiadania "Berenika obcina na włosy". Na kolejnych jest tylko gorzej. Te same panie są bowiem nazywane „matronami”, ewentualnie – bardziej pieszczotliwie – paniami „w średnim wieku o bystrych oczach i lodowatych sercach za lornetkami i obfitymi biustami”. Phi!

Nie powinnam lubić Scotta Fitzgeralda. Nie, nie i nie.

Jak bowiem tak można?

W jego świecie wszyscy są piękni i młodzi – bohaterowie opowiadania „Trudna podróż”, małżonkowie Ewa i Adrian Smith mają odpowiednio 26 i 31 lat, jednak świeżość urody blondwłosej żony gwałtownie szarzeje, gdy pojawia się osiemnastoletnia Betsy – „ciemna, mała piękność, promieniejąca subtelnym, krystalicznym blaskiem typowym dla brunetek”.

Z kolei w „Diamencie wielkim jak góra” głównemu bohaterowi w głowie zawraca szesnastoletnia Kismina, która pojawia się „w białej sukience, ledwie zakrywającej kolana, w wianku z rezedy spiętej błękitnymi szafirami. Gdy szła, jej bose, różowe stopki strząsały rosę z trawy.”

Różowe stopki, dobre sobie!

Jean Harlow (źródło zdjęcia)

Tłumię jednak w sobie brzydkie uczucia, bowiem wiem że  przemawia przeze mnie tylko żal za tym, co bezpowrotnie utraciłam. I tak mam lepiej niż moje rówieśnice - matrony, o których pisał Fitzgerald: mogę pokryć platyną siwy włos i nie zejść z tego powodu nagle i zupełnie śmiertelnie, co osiemdziesiąt lat temu przydarzyło się robiącej to samo Jean Harlow; mogę pracowicie wcierać w każdą część ciała miliony inteligentniejszych ode mnie specyfików, które w moim podeszłym wieku choć na chwilę stworzą mi ułudę jędrności i sprężystości; mogę założyć krótką sukienkę i starać się ustawiać tylko tyłem do publiczności, udając że moje nogi należą do kobiety o piętnaście lat młodszej; mogę wreszcie pójść na koncert inny niż symfoniczny i tam wtopić się w młody tłum, szalejąc wraz z nim i nie budząc specjalnego zdziwienia.

Fitzgerald w swoich opowiadaniach (a przeczytałam na razie zaledwie cztery, zamieszczone w dwóch lekko wybrakowanych zbiorach) pisze o świecie, który znał najlepiej. O szalonych latach dwudziestych, kiedy zarówno on sam, jak i jego żona oraz przyjaciele mieli ledwie po dwadzieścia parę lat i niewykluczone, że ciągle jeszcze różowe stópki. O świecie blichtru i pozorów, w którym liczy się to, co najjaśniej świeci, choćby po bliższym przyjrzeniu okazywało się, że to tylko tanie błyskotki, nawet nie z Jablonexu (jak tytułowa Berenika z opowiadania „Berenika obcina włosy”, która błyskawicznie trafia na szczyt towarzyskiej drabiny po tym, jak opanowuje zbiór celnych frazesów, przygotowany dla niej przez kuzynkę).

Pierwsza okładka (z 1 maja 1920r.),
na której pojawiło się nazwisko Fitzgeralda.
W tym numerze opublikowano po raz  pierwszy
właśnie opowiadanie o Berenice

Te krótkie historie pisane były dla zdobycia pieniędzy (blichtr i blask zawsze sporo kosztowały) i publikowane na łamach gazet (ach, gdzie są teraz tygodniki z taką prozą, gdzie?). Pomimo to (dzięki temu?) są znakomicie skonstruowane i pełne zaskoczeń. W każdym z czterech, które przeczytałam („Trudna podróż”, „Diament wielki jak góra”, „Odwiedziny w Babilonie” i „Berenika obcina włosy”) finał był tak samo niespodziewany, co nieuchronny, a autorska puenta niezmiennie pozostawiała mnie z zaskoczonym, choć nieraz gorzkim uśmiechem na twarzy. Olbrzymie wrażenie zrobiła też na mnie lekkość pióra Fitzgeralda, który pisał o bardzo ważnych rzeczach jakby od niechcenia, trafiając jednakowoż w sam punkt. Autor bywał przy tym śmiertelnie poważny (jak w „Odwiedzinach w Babilonie”, w którym – co przypomniano ostatnio w Płaszczu zabójcy – opisał historię własnej drogi ku utracie córki), ale i prześmiewczy (jak w „Diamencie wielkim jak góra”, kiedy to ewidentnie świetnie się bawił, wymyślając i opisując kolejne zbytki i luksusy, w jakich pławiła się rodzina właścicieli tytułowego diamentu). Jego opowiadania mogą też – wedle uznania i aktualnego humoru – stanowić bądź zabawę w poszukiwanie mitów i symboli, bądź fascynujące studium obyczajowości minionego świata. Jeśli ktoś chce, może pochłonąć je błyskawicznie, nurzając się w języku, lecz jeśli ma taki kaprys, może zastanawiać się nad każdym akapitem, obracając go po parę razy w tę i z powrotem. Zdumiewa też ich aktualność. Bowiem choć era jazzu minęła, francuska Riwiera straciła swój blask, a podróże statkiem przez Atlantyk stały się zupełnie démodé, współczesny człowiek nadal chce więcej i więcej, a bezrefleksyjna rozrywka zdaje się wypierać wszystkie inne sposoby spędzania życia.

Aktualności nie straciły też dobre rady dla kobiet, jakie Fitzgerald w roku 1920 włożył w usta drugiej z bohaterek opowiadania „Berenika obcina włosy” – Marjorie:

„Kiedy dziewczyna czuje, że jest odpowiednio podszykowana i ubrana, może zapomnieć o tych sprawach. To jest wdzięk. Im więcej detali swego stroju i osoby możesz zapomnieć, tym więcej masz wdzięku. (…) dziewczyna musi dbać o zewnętrzne drobiazgi. Jeśli wygląda ślicznie, może mówić na temat Rosji, ping-ponga czy Ligi Narodów i da sobie radę.”

I w ten to sposób odnalazłam przyczynę, dla której jeden z moich poprzednich wpisów – o „Zazdrości i medycynie” - nie cieszy się zbyt dużym powodzeniem. Następnym razem lepiej się przygotuję do zamieszczenia posta o takim kalibrze - już umówiłam wizyty u fryzjera, kosmetyczki; zakupiłam też nową sukienkę!

Francis Scott Fitzgerald „Diament wielki jak góra”, Agencja Praw Autorskich i Wydawnictwo „Interart” Warszawa 1992; przekład Adam Kaska.

Francis Scott Fitzgerald „Odwiedziny w Babilonie”, Książka i Wiedza Warszawa 1967; tłumaczył Adam Kaska.