A. Szczeklik "Kore", czyli znacznie więcej niż in memoriam

„Dlaczego trudno „być z chorym”? Bo wierność nie należy do mocnych cech naszej natury. A przeciwności jest wiele, od przyziemnych poczynając, jak: znużenie, obowiązki rodzinne czy przedłożenie przyjemności osobistych nad powinność. Niskie pobory wzmagają pośpiech – konieczność drugiej, trzeciej pracy zarobkowej. A do tego rosnąca nieustannie biurokratyczna machina, z której trybów nie sposób – wydaje się – uwolnić.”

Te słowa padają w ostatnim rozdziale „Kore”, książki zmarłego dokładnie dwa lata temu Andrzeja Szczeklika.

Można odnieść je nie tylko do lekarzy, ale i do wszystkich, od których decyzji w jakiś sposób zależy czyjeś życie lub jego część. Dlatego biorę je także do siebie, ale myślę że krąg potencjalnych adresatów jest znacznie szerszy.

Wszystkie te osoby koniecznie powinny przeczytać „Kore”, która według podtytułu jest opowieścią „o chorych, chorobach i poszukiwaniu duszy medycyny”, jednak w rzeczywistości stanowi porywający traktat o człowieczeństwie.

W czasach, w których sugeruje się nam, że niemal każde nasze działanie powinniśmy rozpatrywać w kategoriach ekonomicznych, stawiając na wydajność, efektywność, opłacalność oraz dobry wynik statystyczny, lektura taka jak „Kore” przynosi otrzeźwienie. A zaraz potem żal. Wielki żal za ludźmi, którzy odeszli i którzy nie mogą już czynić naszej rzeczywistości lepszą.

Andrzej Szczeklik nie był „tylko” lekarzem. Bo i „tylko” lekarz nie może – moim zdaniem – dobrze leczyć, tak jak „tylko” sędzia nie będzie wydawał sprawiedliwych wyroków, a „tylko” nauczyciel nie będzie potrafił dobrze ukształtować powierzonych mu w pieczę młodych umysłów. Poza opanowaniem teorii potrzeba bowiem jeszcze czegoś więcej. Czegoś, czego nie zdobędzie się nawet najpilniej ucząc się z jakiegokolwiek podręcznika, na jakichkolwiek studiach. To potrzeba wrażliwości, umiejętności współodczuwania, zobaczenia w osobie stojącej naprzeciwko człowieka, nie zaś klienta.

Och, gdyby „Kore” przeczytali ze zrozumieniem odpowiedzialni za kształt polskiej szkoły!

Ach, gdyby była ona obowiązkową lekturą każdego prawnika i urzędnika!

Wiem i wpędza mnie to w rozpacz, że pisząc o tej książce nie będę w stanie dotknąć nawet małej części wiążących się z nią ważnych tematów. Czytając ją miałam bowiem istną galopadę myśli. Każdy kolejny rozdział przynosił najpierw niemożliwe do opanowania odrętwienie, spowodowane zetknięciem się z niesamowitą erudycją autora, zaś zaraz potem natłok skojarzeń, olśnień, westchnień oraz okrzyków w stylu „ależ tak!” i „to niesamowite!”.

Andrzej Szczeklik (źródło zdjęcia)

Przykład Andrzeja Szczeklika pokazuje, że wyrządzamy sobie i przyszłym pokoleniom olbrzymią krzywdę, deprecjonując nauki humanistyczne oraz – by posłużyć się nowoczesnym naukowym żargonem – miękkie kompetencje (jeśli ktoś nie wie, co mam na myśli, odsyłam do mojego ulubionego ostatnio blogu Marzeny Żylińskiej i dość starego już jej wpisu dotyczącego mojej, poniekąd, działki).

Jestem stuprocentowo pewna, że nie byłoby Szczeklika – genialnego lekarza-cudotwórcy, bez jego muzycznego wykształcenia, bez znajomości szeregu klasycznych utworów literackich (w czasie lektury nie mogłam oprzeć się wrażeniu, że o wszystkim, co współcześnie istotne napisali już starożytni, a my tylko kręcimy się w kółko), bez jego znajomości dzieł wybitnych malarzy (każdy rozdział w taki lub inny sposób nawiązuje do jednego lub kilku obrazów). Nie byłoby go też chyba bez jego żony, Marii, ale to jedna z myśli, które nie zmieszczą się w tym poście.

Wyraźnie widać też silne chrześcijańskie podłoże, na jakim kiełkowały myśli autora. Jestem przekonana, że gdyby ci wszyscy, którzy mienią się dziś chrześcijanami, byli tak mądrzy jak Szczeklik, nie mielibyśmy dziś do czynienia z kryzysem wiary.

„Kore” nie jest przy tym pozycją hermetyczną, możliwą do przyswojenia wyłącznie przez członków klubu Mensa, względnie posiadaczy słownika wyrazów obcych. Autor pisze przystępnym językiem, przeplatając trudne naukowe rozważania (dotyczące chociażby genetyki czy ewolucji) szeregiem anegdot, także z własnego życia. Doskonale wie, że warunkiem zainteresowania czytelnika jest wzbudzenie jego emocji, jednak czyni to umiejętnie, unikając grania na najprostszych instynktach.

Muszę też wspomnieć, że książka jest przepięknie wydana, ze starannie dobraną czcionką, kolorystyką i rzadko spotykanymi wklejkami – zdjęciami obrazów, otwierającymi każdy kolejny rozdział.

To uczta nie tylko dla ducha, ale i dla oka. Pełnia.

Wyjaśniając w rozdziale „Poszukiwanie duszy” znaczenie słowa „kore”, Andrzej Szczeklik przywołał m.in. fragment wiersza zmarłej w listopadzie ubiegłego roku rosyjskiej (ale i polskiej, wszak miała polskie obywatelstwo) poetki Natalii Gorbaniewskiej, z tomu „Drewniany anioł”. Dziś, w drugą rocznicę śmierci Profesora, chcę wierzyć, że zostawił po sobie znacznie więcej niż nietrwały migot.

„I jeśli właśnie tak, milcząc wypowiesz

to dawne, co od zawsze cię przenika,

to może jednak zostawisz po sobie

nie ślad, lecz migot, światełko świetlika.”

Andrzej Szczeklik „Kore”. Opracowanie graficzne Olgierd Chmielewski, współpraca Joanna Rusinek. Wydawnictwo Znak, Kraków 2007.