P. Beręsewicz "Czy wojna jest dla dziewczyn", czyli czy książki o wojnie są dla dzieci?

Kiedy nasze dzieci stają wystarczająco duże, żeby zacząć z nimi rozmawiać o rzeczach smutnych i prawdziwych?

Kiedy czas już przestać cenzurować bajki poprzez wybieranie tylko tych, w których wszyscy żyją długo i szczęśliwie?

Czasem mam wrażenie, że świat dzieci dzieli się na dwie krańcowo różne krainy.

Tę, do której trafiają dzieci, na które rodzice chuchają i dmuchają, kochają, tulą, edukują, chronią, często przesadnie.

I tę, w której dzieci muszą bardzo wcześnie poradzić sobie z życiem. Bo albo nikt nie chce na nie chuchać i dmuchać, albo chce, jednak wskutek splotu zdarzeń nie może tego zrobić.

Wojna. Śmierć.

To przecież nie są tematy dla dzieci.

Kiedy, po długich wahaniach, przekonana przez Anię z „Poza rozkładem”, przyniosłam do domu książkę Pawła Beręsewicza „Czy wojna jest dla dziewczyn?”, mąż stwierdził, że zwariowałam. Z kolei mój starszy syn oświadczył, że on na pewno nie będzie czytał o żadnej wojnie, bo na wojnie ludzie umierają i to jest smutne, a on nie chce być smutny.

Matka potwór, chce czytać dziecku o wojnie.

Czytaliśmy pomału. To Starszy decydował ile chce usłyszeć danego dnia. Zawsze też rozmawialiśmy o tym, co usłyszał. Na niektóre pytania ciężko było mi odpowiadać; nie zawsze wiedziałam, czy powiedzieć mu to, co chce usłyszeć, czy może jednak już tym razem co innego. Kilka razy powiedział, że już nie chce dalej czytać tej książki.

- Dlaczego, synku?

- Bo się boję. Bo nie chcę, żeby jej tata umarł.

Ja też tego nie chcę synku, gdybyś wiedział, jak bardzo tego nie chcę. Ale – w odróżnieniu od Ciebie – już wiem, że nie jestem wszechmogąca.

Jeśli można mówić o „dobrej” książce na początek czytania i rozmawiania z dzieckiem o smutnych sprawach, to jest to właśnie ta książka.

Paweł Beręsewicz pokazał w niej całkiem inną twarz. Uważam, że nikt nie napisałby tej historii lepiej od niego. Zrobił to w sposób prawdziwy, z szacunkiem dla młodego czytelnika, ale nie przekraczając pewnych granic. Opowiedział bowiem o świecie widzianym z perspektywy dziecka – jest to bardzo zły świat, świat drugiej wojny światowej, kiedy nagle zburzone zostaje wszystko, co znane, dobre, bezpieczne. Widzimy tyle, ile widzi dziecko, główna bohaterka, Ela. Nie ma epatowania śmiercią, krwią, świstem pocisków. Są wątki żartobliwe, bo przecież wybuch wojny nie powoduje odebrania ludziom poczucia humoru. Nie wszyscy jednak przeżyją. To jest wojna, synku.

Historia jest też znakomicie zilustrowana przez Olgę Reszelską. Nie ma tu za dużo koloru, choć nie są to też nazbyt w takiej sytuacji oczywiste czarno-białe ilustracje. Widziałam, że mojemu synowi bardzo się podobały i chyba pomagały mu udźwignąć to, co słyszał.

To jest prawdziwa historia. To wszystko przydarzyło się naprawdę pani Elżbiecie Łaniewskiej-Łukaszczyk, „Czarnej Elce”, o której nie zapomniano wspomnieć na ostatniej karcie. Mój syn wiele razy podczas lektury pytał mnie, czy to zdarzyło się naprawdę – dzięki temu miałam dla niego gotową odpowiedź.

Koncepcja książki powstała w Muzeum Powstania Warszawskiego. O Powstaniu nie ma tu wprawdzie mowy, ale to bez znaczenia. O ile do tej pory miałam wątpliwości co do idei przekazywanych dzieciom w budynku tego Muzeum (kamienieję na sam dźwięk zwrotu „mały powstaniec”), o tyle teraz nie mam wątpliwości, że robią rzeczy ważne i potrzebne.

I jeszcze jedno.

Dziś mały chłopiec w wieku mojego syna stracił swoją mamę.

Bardzo mnie to boli, nie godzę się z tym, ale wiem też, że to jest życie.

Nie da rady uchronić przed nim naszych dzieci.

Paweł Beręsewicz "Czy wojna jest dla dziewczyn?", Wydawnictwo Literatura, Łódź 2011.

Ilustrowała Olga Reszelska.