G. MacDonald "Księżniczka i koboldy", czyli archaicznie ale magicznie

Gdyby jakiś Ktoś poprosił mnie o udzielenie paru dobrych rad na temat wychowywania dzieci, rozejrzałabym się z przestrachem wokół i czym prędzej dała nogę.

Gdybym miała wypowiedzieć się na temat tego, czym zainteresować i zająć latorośle, by rozbudzić ich wyobraźnię i kreatywność, udałabym że mam zapalenie krtani i niestety nie mogę się wypowiedzieć na ten, jakżeż pasjonujący, temat.

Wreszcie, jeśli miałabym wyrazić swoje zdanie na temat tego, jakiego rodzaju książki są w stanie przyciągnąć urodzonego w XXI wieku młodego człowieka, poprzestałabym na bezradnym rozłożeniu rąk.

Tak. Spójrzmy prawdzie w oczy. Głupiam jak but. Ciemnam jak tabaka w rogu. Na szczęście – jestem tego pewna – jestem w doborowym towarzystwie większości rodziców.

źródło zdjęcia: lubimyczytać.pl 

Kiedy jakiś czas temu samodzielnie przypominałam sobie Tolkienowskiego „Hobbita”, byłam zdegustowana. Miałam bowiem w pamięci siebie z czasów szkoły podstawowej (mogłam być wtedy w piątej, może szóstej klasie), pochłaniającą stronę za stroną i płonącą rumieńcem ekscytacji. To było jednak ładnych parę efektów specjalnych temu, w epoce przedkomputerowej, która raz na zawsze zmieniła nasz sposób postrzegania świata. I choć umiem zachwycać się klasyką, „Hobbit” czytany w roku 2012 wymęczył mnie i wynudził. Akcja posuwała się do przodu ślimaczym tempem, baśniowych stworów (lubię, lubię) nie było wcale aż tak dużo, a opis najważniejszej rozgrywki został stworzony jakby od niechcenia, nie przydając jej przez to atrakcyjności. Ponieważ zaś w owym czasie Starszy gardził jeszcze samodzielnym czytaniem, uznałam że nie zamierzam powiększać grona męczennic i spokojnie wykreśliłam tę pozycję z listy wspólnych lektur.

Kiedy jednak przeczytałam, że u prapoczątków „Hobbita” leżała powieść zapomnianego dziś w Polsce szkockiego pisarza George’a MacDonalda „Księżniczka i koboldy” (tłumaczona u nas także jako „Królewna i goblin”) oraz, że tym autorem inspirował się również C.S. Lewis, tworząc swoje „Opowieści z Narnii”, postanowiłam zaryzykować. Wcześniejsze doświadczenia z tworzącą tylko nieco później Edith Nesbit mamy dobre; jak się okazało – MacDonald też okazał się celnym strzałem. Dlaczego? To dobre pytanie, bowiem pozornie argumentów "za" jest porównywalnie dużo z tymi "przeciw".

Po pierwsze, czytaliśmy książkę w obrzydliwym wydaniu, opatrzoną potwornie brzydkimi ilustracjami. Niestety tylko taki egzemplarz był w naszej bibliotece (tu apel do bibliotek: patrzcie, na Jowisza, jak wygląda to, co kupujecie!), a po rozważeniu stopnia ryzyka nie zdecydowałam się na zakup własnego egzemplarza, choćby tego z wydawnictwa Muchomor, robiącego na internetowy rzut oka nieporównywalnie lepsze wrażenie.

Oboje z synem prychaliśmy więc i parskaliśmy za każdym razem, gdy trafialiśmy na rysunki, epatujące nie tylko kakofonią barw, ale i ohydą kreski. Zamykaliśmy jednak każde po jednym oku i czytaliśmy dalej.

Po drugie, pierwszych pięć rozdziałów książki traktuje wyłącznie o księżniczce (Irence), jej niani (Lotce) oraz przędącej na kołowrotku w wieży tajemniczej babci. Pokażcie mi ośmiolatka płci męskiej, który dobrowolnie pogrąży się w lekturze, w której od razu na początku zostanie zdominowany przez takie nudne baby! Było więc ciężko. Gdyby nie George Lucas i księżniczka Padmé Amidala (synu, a pamiętasz? W Lego Star Wars też przecież była księżniczka!), misja zostałaby chyba zaliczona do kategorii: „impossible”.

Po trzecie, tempo opisywanych w książce wydarzeń nie zalicza się do najbardziej galopujących. Dziadek, który z racji cotygodniowego goszczenia u siebie wnuków i oferowania im noclegu wraz ze śniadaniem, jest zmuszony raz w tygodniu przeczytać rozdział z aktualnie czytanej Starszemu książki, jęczał i stękał, ilekroć widział, że znów będzie to „Księżniczka i koboldy”.

- Przecież tam się nic nie dzieje! Zlituj się nad tym biednym dzieckiem! – warczał, ignorując tłumaczenia, że dziecko najwyraźniej ma na ten temat inne zdanie.

Dlaczego więc przeczytaliśmy całość, a Starszy co wieczór nie mógł się doczekać dalszego ciągu?

Po pierwsze, może dlatego że jest to sprawnie napisana historia o wielu wątkach, którą można czytać wielopłaszczyznowo.

Jest bowiem wprawdzie ośmioletnia księżniczka, ale równoprawnym bohaterem (uwaga, szósty rozdział, dacie radę, szósty rozdział!) okazuje się być młody górnik, Cyryl (jak pisze autor: mniej więcej dwunastoletni), który oprócz tego, że bardzo kocha swoich rodziców, a zwłaszcza mamę (wątek czerwonej spódnicy jest wręcz wzruszający, a do tego dobrze robi dzieciom, którym wydaje się, że jeśli zabraknie pieniędzy, to przecież po prostu można wyjąć je z bankomatu), to jeszcze jest dzielny, odważny i w ogóle, ho, ho!

Jest to więc i po prostu przygodówka (na księżniczkę Irenkę czyhają złe koboldy, które żywią niecne zamiary zarówno wobec niej, jak i wobec innych ludzi, w tym w szczególności eksplorujących kopalnię górników), ale też i metaforyczna opowieść o walce dobra ze złem. Autor zestawia ponadto ze sobą dwa światy: bogaty (księżniczka i jej dwór) oraz biedny (Cyryl z rodziną oraz reszta górników), pokazując że drugi nie jest w niczym gorszy od drugiego, a wręcz może nieraz okazać się w czymś lepszy. Mówi też o tym, że czasem trzeba zaufać drugiemu człowiekowi, choćbyśmy nie dysponowali namacalnymi dowodami świadczącymi na jego korzyść oraz o tym, że brak zaufania i wiary potrafi mocno zaboleć.

goblin

Po drugie zaś, świat stworzony przez Macdonalda okazał się być światem znanym Starszemu z komputerowej gry Heroes of Might & Magic III, której jest wielkim fanem i która wzbudza w nim olbrzymie emocje, tłumiące w zarodku jakiekolwiek ewentualne zainteresowanie nowszymi wynalazkami, typu wszelkiego rodzaju konsole i przeznaczone na nie gry. (Swoją drogą, ciekawe czy twórcy gry także czytali Macdonalda, czy poprzestali wyłącznie na lekturze Tolkiena?)

Magiczny pierścień, koboldy (lub jak kto woli – gobliny), ich wynaturzone zwierzęta, kopalnie – widziałam, jak Starszy w czasie czytania przenosił się w inny, magiczny świat, wyobrażając sobie wszystkie te stwory i bez mrugnięcia okiem przyjmując pojawianie się różnego rodzaju czarodziejskich udogodnień, jak na przykład magiczna cieniutka nić, uprzędziona (czy ktoś ma pomysł jak inaczej odmienić to słowo? "uprządnięta"?) przez równie magiczną babcię Irenki.

A ponieważ w minionym tygodniu poza koboldami pasjonowaliśmy się także Ligą Mistrzów, reasumpcji moich wynurzeń dokonam w piłkarskim stylu:

Tolkien – MacDonald 0:1.

I na tym można byłoby poprzestać, gdyby nie drobny problem. Do finału przeszedł bowiem MacDonald, wypadałoby więc rozegrać jeszcze jeden mecz. Wypadałoby tym bardziej, że perfidnie zakończył swoją powieść zdaniem brzmiącym: „Dalszy ciąg tej historii zamierzam wam opowiedzieć w tomie pt. „Księżniczka i Cyryl”. Sęk w tym, że autor owszem, postąpił jak zamierzał, jednak w Polsce zdaje się nikt jeszcze nie wydał tłumaczenia owej drugiej części. Pozostaje mi więc albo w trybie natychmiastowym podszkolić swój angielski na tyle, by nadawał się do tłumaczenia symultanicznego w czasie czytania dziecku, albo udać się na żebry do któregoś z wydawnictw, błagając o litość. Muchomorze, może Ty?!

George MacDonald „Księżniczka i koboldy”, tłumaczyła Monika Auriga, ilustrowali Jerzy Woś i Piotr Markowiak. Wydawnictwa „Alfa”, Warszawa 1990.