P. Beręsewicz "Tajemnica człowieka z blizną", czyli dzieci na tropie zgrzybiałych rodziców

- Mamo, a ty jesteś stara? – takie oto pytanie od kilku tygodni cyklicznie kieruje do mnie Młodszy.

- Nie, synku, nie jestem stara. – odpowiadam dziarsko i z uśmiechem, choć gdyby nie Konwencja ONZ o prawach dziecka, to nie wiem, czy nie posunęłabym się do osobistego, czynnego uczestnictwa w scenach wysoce gorszących.

- Jesteś stara. – w odpowiedzi każdorazowo stwierdza Młodszy, całkowicie mnie ignorując, po czym porzuca temat. Tylko po to, by najpóźniej za kilka dni ponownie zadać to samo pytanie.

 - Mamo, a ile miałaś lat, kiedy wybuchła I wojna światowa? – zapytał niedawno Starszy, pilny uczeń drugiej klasy szkoły podstawowej, od niedawna pasjonat geografii i historii.

W takich okolicznościach człowieka nachodzą wątpliwości. A co, jeśli faktycznie jestem już stara, tylko tego nie zauważyłam? Było, nie było, wiek niebezpiecznie zbliża się do postbalzakowskiego (za parę dni podstępnie przeskoczy mi kolejna cyferka), a czasy różowych stopek już dawno mam za sobą.

Jednego jestem pewna. Tego, że dzieci Pawła Beręsewicza w pewnym momencie także doszły do wniosku, że ich ojciec jest stojącym nad grobem staruszkiem, którego młodość przypadła na czasy epoki lodowcowej. W związku z powyższym nie tylko czuję się raźniej, ale i wręcz ogarnia mnie zadowolenie. I nie jest to przy tym przejaw typowej Schadenfreude, a wyłącznie radość z faktu, że ktoś odwalił za mnie kawał dobrej roboty, dzięki czemu nie muszę samodzielnie i od podstaw tłumaczyć swojemu dziecku oczywistych dla mnie oczywistości.

„Tajemnica człowieka z blizną” to bowiem kompendium wiedzy o schyłkowym PRL-u, przygotowane z myślą o dzisiejszych mniej więcej 10-, 12-latkach. Przykład Starszego pokazuje jednak, że książka z powodzeniem nadaje się także i dla dzieci nieco młodszych. W otoczce powieści sensacyjno-kryminalnej (główny bohater stara się rozjaśnić mroki tytułowej tajemnicy człowieka z blizną, czyli własnego ojca), autor przemyca bowiem całkiem sporo wiedzy historycznej, podając ją w sposób gwarantujący – by odwołać się do języka paranaukowego – trawienie bezresztkowe.

         

Główny bohater – dwunastoletni Janek – przypadkowo wpada bowiem na trop niezwykłej tajemnicy. Pozornie zwykła blizna okazuje się czymś, o czym dorośli nie chcą mówić, poprzestając na półsłówkach, zagadkowych stwierdzeniach i zbywających zwrotach. Trzeba więc radzić sobie samemu, chwytając trop i całkiem na poważnie wcielając się w rolę detektywa. Do rangi epokowych i dramatycznych wydarzeń urastają więc odtwarzane z mozołem opowieści o próbie zakupu więcej niż jednej kostki masła (i to bez marnowania kartek!) czy ucieczce przed oddziałem ZOMO (dla niepoznaki zamienionych w zombie); nie obejdzie się też bez dodania dramatyzmu zarobkowemu studenckiemu wyjazdowi do USA, gdzie przecież bez problemów i niemal na każdym kroku można wpaść w objęcia Umy Thurman. Niejako mimochodem pojawiają się też Powstanie Warszawskie i Solidarność z jej hasłami, a przy okazji i porcja wiedzy z zakresu malarstwa (zwykła reprodukcja „Słoneczników” Van Gogha, jaką można nabyć za kilkanaście złotych, w sensacyjny sposób może się bowiem zamienić w pochodzący wprost z amsterdamskiego muzeum oryginał).

Patrząc na Starszego i jego kolejne fascynacje czytelnicze (poczynając od Detektywa Pozytywki do kolejnych tajemnic rozwiązywanych przez Biuro Detektywistyczne Lassego i Mai), i obserwując rumieńce, jakie wykwitały na jego policzkach także i podczas tej lektury, jestem przekonana, że czytelniczy haczyk w postaci tajemnicy do samodzielnego rozwikłania, z niemal stuprocentową pewnością posłuży do nabicia niejednej młodocianej ryby. Gdy jednak dostrzec, że jest on otoczony sprytnie podanymi faktami historycznymi, a do tego nieco osłodzony czymś, co współczesnym dzieciom wydaje się bliskie i swojskie (istotną rolę w książce odgrywają telefony komórkowe i shake z MacDonalda), okazuje się, że otrzymymaliśmy coś znacznie lepszego i (z całym szacunkiem) mniej płytkiego niż wspomniane wcześniej pozycje.

Nie bez znaczenia dla odbioru książki pozostaje także jej szata graficzna. Wydawnictwo Literatura pod tym względem zdecydowanie bowiem rozpieszcza i czytelnika, i samego autora, który – jak sądzę – może czuć się w pełni usatysfakcjonowany kolejnym występem w duecie z Olgą Reszelską (poprzedni nam znany przydarzył się przy okazji książki „Czy wojna jest dla dziewczyn”). Czarno-białe, oszczędne, ale zarazem wymowne ilustracje dodatkowo podkręcają napięcie. Znakomitym pomysłem było także wyraźne graficzne wyróżnienie (przez otoczenie ich czarną ramką) tych rozdziałów, które dotyczą snutych przez głównego bohatera fantazji – podekscytowany ośmiolatek łatwiej może dzięki temu odróżnić fakty od fikcji, wyobrażenia od realiów.

Wreszcie, na zakończenie muszę wspomnieć o aspekcie ściśle osobistym. Nie dotyczy on mnie (choć szczerze boleję nad faktem, że w swoim życiu obsadziłam już zarówno etat męża, jak i wirtualnego mentalnego brata, bowiem z każdą kolejną przeczytaną książką odczuwam coraz silniejsze pozytywne wibracje i więź łączącą mnie z Autorem), ale Starszego. Czyż można bowiem nie odczuwać emocji, czytając książkę, na której sam jej Twórca umieścił osobistą i własnoręczną dedykację?

Paweł Beręsewicz „Tajemnica człowieka z blizną”, okładka i ilustracje Olga Reszelska. Wydawnictwo Literatura, Łódź 2011.