G. Urban "Niebieski piesek", czyli nieco surrealistycznie o inności

Inny, obcy, to temat wielokrotnie już eksploatowany przez literaturę, kino, czy teatr.

Brzydkie kaczątko czy Filonek Bezogonek to pierwsze dwa przykłady, jakie przyszły mi teraz do głowy, choć znalazłoby się ich wiele więcej, niekoniecznie tylko w literaturze dziecięcej.

Strach przez innością, niechęć wobec tych, którzy różnią się od ogółu, to uczucia wpisane w ludzką naturę. Dlatego, mimo że to już było, ciągle nie jest dość.

-         Dlaczego nie chcesz zaprosić na swoje urodziny Piotrka? – pytam Starszego.

-         Bo go nie lubię. – odpowiada krótko.

-         A czemu go nie lubisz? Jest dla Ciebie niemiły? – drążę.

-         Nie. On po prostu jest taki, no, taki okropny, ble! – wyjaśnia.

Piotrek jest gruby. Bardzo gruby, wręcz otyły (co nie jest w tym przypadku jednostką chorobową, a wyłącznie efektem sposobu odżywiania, promowanego przez jego, wyglądających identycznie jak on, rodziców). Może lubi czytać książki, może lubi robić dowcipy, może czymś się pasjonuje, może zawsze jest chętny do pomocy? Możliwe. Moje dziecko tego nie dostrzega i o tym nie mówi. Widzi tylko, że jego kolega jest inny; inny, bo gruby.

źródło zdjęcia

„Niebieski piesek” jest historią fabularnie łatwą do przewidzenia, gdy spojrzeć chociażby na jej tytuł. Jest to dokonana przez węgierskiego reżysera - lalkarza Gyulę Urbana sceniczna adaptacja pochodzącej z okresu wojennego opowiastki o błękitnym psie imieniem Peter, autorstwa obcobrzmiącej, jednak w pełni polskiej spółki Lewit-Him (małżeństwo Alina i Jan Lewittowie, którzy połączyli swe siły z Jerzym Him).

„Jesteś brzydki, niebieski jak kleks,

wstrętna plama na pieskim honorze.

Taki pies to nie pies, szkoda łez –

Takich psów być na świecie nie może.”

- tak o niebieskim śpiewają inne psy. Niebieski błąka się więc po świecie poszukując akceptacji, a zarazem nie chcąc sprawiać innym kłopotu. Bo ci "inni" zazwyczaj są bardziej niż „normalni” wrażliwi na drugą osobę.

W sztuce wszystko kończy się dobrze. Niebieski piesek spotyka rudego marynarza Jeffa, który w pełni go akceptuje i dla którego jego kolor nie ma żadnego znaczenia. Może dlatego, że sam jest rudy?

         

          "Ach, kochamy się, niebieski i rudy,

           jak dwa burki z tej samej budy.

           Widać mamy niebiesko-rudą krew - 

           niebieski pies

           i rudy Jeff."

– śpiewają. A potem dopływają do dziwnej wyspy, na której żyją wyłącznie niebieskie psy. „Są gdzieś psy innego koloru niż niebieski?" – dziwią się mieszkańcy wyspy. – "Niemożliwe!” – wykrzykują.

Ta opowieść idealnie współgra z opublikowaną ostatnio w „Przekroju” historią o małym Jonatanie, przybyszu z planety T21, posiadaczu nadprogramowego chromosomu. On też jest inny, fizycznie i psychicznie, jednak – jak twierdzą jego rodzice – kryje w sobie niesamowity potencjał, nieznany nam, zwykłym ziemianom. Wierzę, że tak właśnie jest, choć faktyczne zaakceptowanie tego przez moją słabą, ludzką świadomość nie przychodzi bez trudu.

Niezwykłość historii wystawionej w szczecińskiej „Pleciudze” nie wynika z jej fabuły. Sztuka ta jest zresztą chętnie i często wystawiana w teatrach lalek w całym kraju; w samej „Pleciudze” to już trzecia inscenizacja, a więc o odkrywczości trudno tu mówić.

W tym przypadku obok prostej, ale ciągle wartej uwagi historii, równie istotna – i dla mnie najbardziej zachwycająca - jest jednak forma wizualna. W bardzo prostej, wręcz minimalistycznej scenografii pojawiają się bowiem niezwykłe postaci – kolorowe i surrealistyczne, niemal wprost z obrazów Jeana Miró (nie, nie jestem taka mądra sama z siebie, napisali to w programie). Lalki – nie lalki, płaskie stwory o dziwnych twarzach i niespotykanej na co dzień ekspresji (głowa z powodzeniem może przeturlać się w okolice łokcia, czemuż by wszak nie?) były dla mnie, ale i dla moich dzieci również, hitem spektaklu. Zaprojektowane przez dwie litewskie artystki, Julię Skuratovą i Gintare Vaivadaite, wymagają innego niż typowy odbioru. Na początku może trochę straszą, potem jednak wyłącznie fascynują. Sama z przyjemnością przypomniałam sobie o katalońskim twórcy i jego barwnych, różnokolorowych fantazjach, rodem ze snów lub – jak twierdzą niektórzy – piaskownic dla podświadomości, zaś moje dzieci miały okazję choćby mimochodem otrzeć się o Sztukę.

Było więc i śmiesznie, i straszno, czasem też smutno i refleksyjnie. Wysłuchaliśmy wielu piosenek (spektakl ma niemalże formę dziecięcego musicalu), pobudziliśmy wyobraźnię, a na końcu zostaliśmy pokrzepieni przewrotnym, wcale nie cukierkowym happy endem.

Dla mnie bomba.

Teatr Lalek "Pleciuga" w  Szczecinie "Niebieski Piesek": reżyseria Zbigniew Niecikowski' teksty piosenek Joanna Kulmowa; scenografia Julia Skuratova i Gintare Vaivadaite; muzyka: Łukasz Górewicz i Jacek Wierzchowski; choreografia: Agnieszka Dolecka.